5x vier Ensor in Antwerpen

Liever ambitieus dan bescheiden

Dé onbetwiste gangmaker van Ensor in Antwerpen is een groot, once-in-a-lifetime eerbetoon in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, dat de grootste Ensorcollectie ter wereld bezit. Ensors stoutste dromen. Voorbij het impressionisme moet je een totaalbeeld geven van een van de vaders van de moderne kunst. 

In zijn Oostends zolderkamertje was James Ensor nog ambitieuzer dan de makers van zijn Antwerpse expo. Volgens hem hadden de impressionisten, een stelletje ‘oppervlakkige borstelaars’, afgedaan. Hij zou de lijnen van de schilderkunst opnieuw uitzetten, zoals zijn voorbeelden Bosch, Rubens en Goya. De allergrootsten sluiten zich niet aan bij kunststromingen; ze schrijven nieuwe spelregels! Ensor toverde met kleuren, schilderde groteske fantasieën over de hel en haar verlokkingen, stak de draak met het deftige burgerleven. Zijn meest spraakmakende vondst waren de maskers die hij zijn personages opzette. Niet om hun identiteit te verbergen, maar om hun ware aard te onthullen.

Ensors bracht zijn oude dag door als een internationaal gevierd kunstenaar. De grootste schrijvers en kunstenaars uit heel Europa kwamen bij hem op visite in Oostende, nerveus als schoolkinderen. Kandinsky, Malraux, Zweig… de lijst is lang. Ensors stoutste dromen kwamen uit.

Ensors stoutste dromen. Voorbij het impressionisme, 28 september tot 19 januari, KMSKA, Antwerpen

Ensor als etser

De jonge Ensor spiegelde zich dus aan de grootste kunstenaars. Hij portretteerde zichzelf als een nieuwe Rubens en probeerde Rembrandt te evenaren met de etsnaald. Het Museum Plantin-Moretus toont je zijn experimenteerlust: bijzondere drukken op oud papier, perkament en gekleurd satijn, prenten die hij handmatig inkleurde met kleurpotlood, krijt en waterverf. Zo veranderde een seriële afdruk weer in een uniek kunstwerk.

Ensors staten van verbeelding, 29 september tot 19 januari, Museum Plantin-Moretus

Cindy de clown

Bij FOMU – Fotomuseum Antwerpen ontmoet je een hedendaagse soulmate van Ensor. Cindy Sherman houdt net als de grootmeester uit Oostende van maskerades en verkleedpartijen. De Amerikaanse topfotografe schminkt, vermomt en verkleedt zich om onze schoonheidsidealen in vraag te stellen. Anti-Fashion is haar eerste grote solo-expo in België en palmt meerdere verdiepingen van het FOMU in. 

Sherman poseert zelf voor haar foto’s. Ze kruipt in de huid van absurde, groteske personages om vastgeroeste ideeën over gender, schoonheid en veroudering te ontmaskeren. Ironisch genoeg wordt ze ook veel gevraagd door de modesector. Sinds de jaren tachtig krijgt ze opdrachten van tijdschriften als Vogue en modehuizen als Balenciaga. Glamour interesseert haar niet; haar foto’s provoceren en houden je een spiegel voor. Een spiegel die ons ideaalbeeld vervormt, zoals de masker van Ensor grijnzen en grimassen.

Cindy Sherman. Anti-Fashion, 28 september tot 2 februari, FOMU – Fotomuseum Antwerpen

Geschminkt = gemaskerd?

Nog meer zin in mode en maskers? Op naar het MoMu – Modemuseum Antwerpen dan! Daar zet de nieuwe expo Maskerades, make-up & Ensor make-up- en haarartiesten in de spotlights. Noem ze gerust de Ensors van de modewereld. Ze toveren modellen om tot intrigerende personages, supermensen, trendsetters, iconen. Is make-up aanbrengen een masker opzetten? Of gebruik je je huid als canvas, en schilder je met make-up om je identiteit in de verf te zetten? Make-up en beauty zijn uitgegroeid tot een biljoenenindustrie die je zowel ketent als bevrijdt. Word je blij van schoonheidsproducten of confronteren ze je met je angsten over imperfecties en veroudering? De multimediale expo in het MoMu illustreert de rol van make-up in ons leven met werk van toonaangevende make-upartiesten en kunstenaars als Cindy Sherman en natuurlijk James Ensor zelf.

Maskerade, make-up & Ensor, 28 september tot 2 februari, MoMu – Modemuseum Antwerpen

Ensor in de etalage

Op 21 september geeft Oostende de fakkel van het Ensorjaar officieel door aan Antwerpen. De overdracht duurt vier dagen en heeft Ensors Badkoets als hoofdrolspeler. De leerlingen van het Ensorinstituut en het VTI in Oostende bouwden een replica van de badkoets op het beroemde schilderij van Ensor. Ze reist in vier etappes naar Antwerpen, via Brugge, Gent en Sint-Niklaas, en komt op 25 september aan bij het KMSKA. Een bonte stoet van Ensorkenners- en fans begeleidt haar tocht. Iedere etappe is goed voor ongeveer 25 km, en ook jij kan meewandelen als je je online inschrijft. 

De vier expo’s openen feestelijk, met heel wat randactiviteiten, tijdens het weekend van 28 en 29 september. Je kan ook langs de vier musea wandelen via de Ensor Vitrines. 22 Antwerpse illustratoren lieten zich inspireren door Ensor en vrolijken de route op. Ze verbindt het Steen met het Zuidpark.

Ensor Vitrines, 27 september tot 2 november, download hier de wandelroute.