Samen op de tandem

Dirk Samyn (74) werd dertig jaar geleden blind door retinitis pigmentosa, een ernstige oogziekte die tot op vandaag nog steeds ongeneeslijk is. Hij moest zijn job als tandarts opgeven, maar bleef niet bij de pakken neerzitten. Hij herschoolde zich en werkte nog twintig jaar lang als programmeur. Samen met zijn vrouw Christine Dejaegher (74) woont hij in Heule, een dorp bij Kortrijk, maar ze blijven niet onder de kerktoren hangen. Fietsen, wandelen, daguitstappen, vakanties: als het even kan, trekken ze erop uit.

Zijn jullie altijd zo sportief geweest?

Christine: ‘Nee, integendeel zelfs. Ik heb altijd een eigen apotheek gehad en was van maandagochtend acht uur tot zaterdagmiddag aan het werk. Ik had geen tijd om te sporten. Als ik twee kilometer moest wandelen, nam ik wel de bus.’ (lacht)

Dirk: ‘Ik was ook nooit de grootste sportieveling, maar dat is gek genoeg veranderd toen ik blind geworden ben. Ik was al heel lang bestuurslid van Dynamica, een sportclub voor mensen met een fysieke of verstandelijk beperking. Toen ik zélf een beperking kreeg, ben ik dankzij de club begonnen met lopen, samen met ‘voorlopers’ die me begeleidden. Zo kreeg ik stilaan de smaak te pakken.’

Wanneer ben je met de tandem beginnen fietsen?

Dirk: ‘In het jaar 2000 heb ik een tandem gekocht, om samen met mijn broer en twee van zijn vrienden naar Santiago de Compostela te fietsen. Ik wilde graag terug kunnen fietsen en had wel zin in een avontuur. We zijn vertrokken vanuit Saint-Jean-Pied-de-Port in Frankrijk, niet ver van de grens met Spanje. Het was mijn allereerste tandemreis, en het was fantastisch. Zes jaar later heb ik een tweede grote tocht meegedaan, van Berlijn naar Zürich, georganiseerd door de Duitse vereniging Pro Retina. Twee jaar later ben ik met dezelfde vereniging mee gefietst van Mainz naar Rome. Voor die tochten heb ik een echte sporttandem gekocht. Mijn eerste tandem was een eenvoudige fiets, een vrouwenmodel, omdat ik graag wilde dat Christine mee kon fietsen.’

Christine, was jij ook meteen verliefd op de tandem?

Christine: ‘Helaas niet nee. (lacht) Pas acht jaar na Dirk zijn tocht naar Compostela hebben we onze eerste tandemtocht samen gedaan, in Nederland. Het was een reis waarbij we overnachtten op een boot, het Zwaantje, die overdag naar de volgende haven vaarde terwijl wij het traject met de fiets aflegden. Ik zal het nooit vergeten: de eerste dag moesten we meteen 90 kilometer doen. Terwijl ik nog nooit op een tandem had gezeten! ‘Dat zal wel lukken’, had Dirk gezegd. Ik had niet eens een fietsbroek. Een week lang heb ik zadelpijn gehad. (lacht) De hele groep bestond uit blinde tandemfietsers, de trip was georganiseerd door een man die zelf slechtziend was. Ik stond versteld hoeveel vrouwen er voorop op de tandem zaten. Het is echt niet simpel om voorrijder of piloot te zijn, zoals dat in de tandemwereld heet, zeker niet als de persoon achteraan groter of zwaarder is dan jij. Dat heb ik zelf ook gemerkt. Normaal gezien zit de sterkste en zwaarste voorop.’

Je bent zelf geen grote fan van de tandem?

Christine: ‘Ik vind het moeilijk ja, en heb te veel schrik. Zeker in de stad, waar je vaak moet stoppen en opnieuw vertrekken. Ik zal niet spontaan voorstellen om een tochtje met de tandem te gaan doen, tot grote spijt van Dirk. Ik ga liever wandelen. Ook dat zijn we veel meer beginnen doen sinds Dirk blind is. Twintig kilometer stappen is geen probleem voor ons.’

Dirk, jij was intussen wél klaar voor nog meer fietsavonturen.

Dirk: ‘Ik heb het geluk gehad dat er twee fantastische mensen op mijn pad gekomen zijn: Paul Vyvey en Jimmy Demuynck. Zij gingen als vrijwilliger mee op fietsreizen met blinden en slechtzienden en zo ben ik ook met hen beginnen fietsen. Met Paul ben ik vanuit onze woonplaats Heule naar Santiago de Compostela gefietst. Dat beviel ons zo dat we drie jaar later naar de Chapelle Notre Dame des Cyclistes in Bastide d’Armagnac zijn gefietst. We zijn ons ook beginnen engageren voor Broederlijk Delen, door deel te nemen aan Dwars door België. Met Jimmy heb ik fietsreizen gedaan door Oeganda en Senegal, ook met Broederlijk Delen.’

Waarom zijn Paul en Jimmy zo’n goede voorrijders?

Dirk: ‘Zowel met Paul als met Jimmy had ik meteen een bijzonder goede klik. Dat móet wel, want je moet goed met elkaar kunnen praten en duidelijke afspraken kunnen maken. Op een tandem communiceer je met de pedalen. Als je een rood licht nadert, moet je dat al aanvoelen zonder dat de piloot zegt dat hij gaat vertragen en dat jij ook moet stoppen met duwen. Als het licht op groen springt of als je ergens een gevaarlijke oversteek moet doen, moet je meteen ‘mee’ zijn. Omdat Paul en Jimmy al zoveel tandemervaring hadden, ging dat haast vanzelf. Het is een echt plezier om met hen te fietsen.’

Hoe beleef je zo’n avontuurlijke reis door Nicaragua of Senegal wanneer je de omgeving niet kan zien?

Dirk: ‘Je gebruikt je andere zintuigen veel meer: je luistert, je voelt, je proeft,... Ook de indrukken die je hoort van de mensen om je heen helpen om een beeld te vormen van het landschap waar je door rijdt of de plek waar je bent. Ook op dat vlak ben ik altijd gezegend geweest met geweldige voorrijders die graag vertellen wat er onderweg te zien is. In Nicaragua was mijn voorrijder Rob, een jonge fietsenmaker. Aan de Stille Oceaan zijn we ‘s morgens vroeg op het strand gaan kijken naar grote vluchten pelikanen die laag over de golven vlogen. Ik kon ze natuurlijk niet zien, maar dankzij de beschrijving van mijn voorrijder kon ik me inbeelden hoe ongelooflijk prachtig het moest zijn.’

Je tocht met Paul naar Compostela was niet omkaderd door een organisatie, maar een reis die jullie volledig op eigen houtje hebben gedaan. Hoe was dat voor jou en voor hem?

Dirk: ‘De reizen met Pro Retina en Broederlijk Delen zijn inderdaad volledig uitgestippeld. Het enige dat je moet doen, is fietsen. Op mijn tocht met Paul naar Compostela wisten we op voorhand niet waar we ‘s avonds zouden slapen. Dat maakte het nog avontuurlijker en dat was er zo mooi aan. Het is een reis die ik nooit zal vergeten. Een reis die van Paul een vriend voor het leven heeft gemaakt... We hebben veel gelachen en nooit woorden gehad. Elke avond maakte hij me wegwijs in de hotelkamer waar we zouden slapen: hier is de badkamer, hier staat het toilet,... Mensen beseffen niet altijd hoeveel hulp je als blinde nodig hebt, zeker op onbekend terrein. Paul voelt dat perfect aan. Ook Jimmy heeft een enorm empathisch vermogen, wat een ongelooflijk cadeau is voor iemand met een beperking.’

Christine, hoe is het voor jou om Dirk te zien fietsen over vulkanen en door rivieren?

Christine: ‘In Nicaragua en Oeganda fietste ik mee op een mountainbike, in Senegal reisde ik mee met de volgwagen. Ik ben ongelooflijk blij dat er mensen zoals Paul en Jimmy zijn, die hun vrije tijd hiervoor opofferen. Dankzij hen kunnen Dirk en ik dit soort reizen doen, want zélf met Dirk op de tandem dwars door een land als Oeganda of Senegal fietsen, zou ik nooit doen. Het zijn fantastische mensen, maar je kunt natuurlijk niet de hele tijd beroep op hen doen voor een tochtje als het mooi weer is. Je bent afhankelijk van hun tijd en beschikbaarheid.’

Dirk: ‘Dat blijft mijn grootste frustratie als blinde: je bent voor zoveel afhankelijk van anderen. Daar kan ik soms nog wel eens opstandig van worden, maar ik probeer me te focussen op de mogelijkheden die er nog wél zijn, niet op wat ik mis. Er zijn nog zoveel dingen die de moeite waard zijn, ook al kan ik niets zien. Ik had vroeger nooit gedacht dat ik ooit met de fiets door de mangrovebossen van Afrika zou rijden, en kijk. Als ik niet blind geworden was, had ik al die mooie reizen misschien nooit gemaakt.’