De Roman Emperors’ Route

De toeristische publiekstrekker van Alba Iulia is de citadel, waar ook de belangrijkste Romeinse overblijfselen te vinden zijn. ‘Op deze plaats bevond zich aan het begin van onze tijdrekening een belangrijk militair kamp’, licht onze keizerlijke gids Pertinex toe. ‘Alba Iulia was de grootste stad van de Romeinse provincie Dacia, die min of meer overeenkwam met het territorium van het huidige Roemenië.’ Om zijn verhaal te illustreren neemt Pertinex ons mee naar het Archeologisch Museum, dat zich in een voormalige kazerne van de citadel bevindt.

Echt wervelend is de rondleiding niet, maar dankzij standbeelden van keizers, landkaarten en de meest uiteenlopende gebruiksvoorwerpen uit de klassieke oudheid krijg je toch wat meer inzicht in de aanwezigheid van de Romeinen in het zuidoosten van Europa. En reken maar dat ze hun sporen hebben nagelaten.

Zo bevindt zich in Alba Iulia onder meer een opvallende Romeinse poort, die helaas een tikkeltje te goed werd gerestaureerd. Ook recentere onderdelen van de citadel ondergaan een grondige renovatie, terwijl op het immense binnenplein archeologen nog volop opgravingen aan het verrichten zijn. Daniela Schily, projectleidster van de Roman Emperors’ Route, is tevreden over die aanpak: ‘De geschiedenis van de Romeinen is een cultureel thema dat bijna alle Europeanen bindt.'

'Met deze nieuwe route promoten we het cultuurtoerisme naar verschillende OostEuropese landen, maar de lokale partners geven daar zelf hun invulling aan. Het is fijn om te zien dat een stad als Alba Iulia met veel zorg haar patrimonium begint te koesteren, wat natuurlijk ook in het voordeel is van de reizigers.’

De nieuwe Roman Emperors Route wekt hoge verwachtingen bij de toeristische sector in dit toch wel arme deel van Europa. Dat merken we ook op onze volgende bestemming: Sarmizegetusa, een stadje in de Karpaten, waar de burgemeester er op staat om ons als eerste officiële reizigers op de Roman Emperors Route te ontvangen. De aanwezige danseressen, die zich presenteren als Romeinse muzen, een ploeg van een lokale televisiezender en een paar glaasjes schnaps flatteren ons, maar ook zonder feestelijk onthaal heeft de burgemeester reden om trots te zijn op zijn stadje.

Bijna 2.000 jaar geleden was Sarmizegetusa de hoofdstad van de Romeinse provincie Dacia. Niemand minder dan de bekende keizer Trajanus, die om zijn triomfen in Rome met een naar hem genoemde zuil werd vereeuwigd, zou opdracht hebben gegeven om op deze plek een stad te stichten. Een deel van die oude Romeinse stad is bewaard gebleven.

Een derde tussenstop op Roemeense bodem is het kuuroord Baile Herculane, waar de Romeinen al in het heilzame water kwamen baden. Nog meer internationale uitstraling kreeg Baile Herculane in de negentiende eeuw. Keizerin Sissi was er toen te gast, terwijl haar echtgenoot Frans Jozef er conferenties hield met andere politieke leiders.

In hun zog volgde de Habsburgse bourgeoisie, die met stijlvolle villa’s en badhuizen het kuuroord een heel charmant cachet bezorgde. Onder het communisme floreerde het kuurtoerisme opnieuw, wat in de jaren 1970 leidde tot de bouw van enkele torenhoge hotelcomplexen.

Het contrast met de nog bestaande badhuizen en Habsburgse villa’s uit de negentiende eeuw kan haast niet groter. Wij nemen onze intrek in Hotel Aphrodite, dat overduidelijk nog een erfenis van het communistische tijdperk is: trage service aan het onthaal, een haperende lift naar de hoogste hotelverdiepingen en een kok die er pas in slaagt om tegen middernacht zijn hoofdschotel te bereiden.

En daarna is het nog een half uur zoeken naar lakens om uiteindelijk zelf je bed op te maken. De meegereisde samenstellers van de Roman Emperors Route zien het met lede ogen aan: ‘Hier is duidelijk nog véél werk aan de winkel.’

Toch neemt dat niet weg dat het mooi gelegen Baile Herculane na investeringen en een verdere professionalisering over een paar jaar opnieuw zal kunnen concurreren met andere grote kuuroorden.

Behalve het Romeinse erfgoed vormt ook de Donau een rode draad voor wie onderweg is op de Roman Emperors’ Route. In elk van de vier Balkanlanden drukt de op een na langste rivier van Europa haar stempel op het landschap en op de cultuur, en bepaalt ze de landsgrenzen.

Een eerste keer steken we de Donau over aan de Roemeens-Servische grensovergang in de buurt van Drobeta Turnu Severin. Een uurtje verderop houden we halt aan het wijndorpje Rajacke Pimnice, dat samen met nog enkele andere dorpjes uit de wijnregio Negotin kans maakt om op de lijst van het werelderfgoed van Unesco te belanden.

‘Al eeuwenlang worden hier wijnen geproduceerd, zelfs al ten tijde van de Romeinen’, weet een van de plaatselijke wijnboeren ons te vertellen. Heel bijzonder aan de wijnen uit Negotin is dat ze geproduceerd en bewaard worden in kleine dorpjes met bijna identieke huisjes, die in de negentiende eeuw werden opgetrokken als tijdelijke woon- en werkplaats voor wijnboeren tijdens de oogstperiode.

In het dorpje Rajacke Pimnice zijn er nog zestig van dergelijke wijnhuisjes bewaard. De benedenverdieping van bijna elk huis is deels ingegraven om de wijn koel te houden, terwijl een korte buitentrap naar een bovenverdieping met een kleine woonruimte leidt. Autoverkeer tussen de huisjes is niet toegelaten en de gastvrijheid van de wijnboeren lijkt oprecht.

Op wandel door Rajacke Pimnice word je meer dan eens uitgenodigd om even in de kelder een wijntje te proeven zonder dat je meteen daarna met zes flessen wijn naar huis moet.

We verkennen de stad aan boord van een oubollig toeristentreintje. Aan een slakkengang van vijf kilometer per uur tuffen we langs de oevers van de Donau, door het stadspark en door het nog bijzonder communistisch ogende stadscentrum… Help! Ik wil hier weg! De flauwe start in Vidin wordt gelukkig gauw goedgemaakt.

We bezoeken de nabijgelegen Maguragrot en volgen een ondergronds parcours door tientallen spectaculaire grotzalen. Heel mysterieus zijn de expressieve rotstekeningen van danseressen en jagers, gemaakt met uitwerpselen van vleermuizen. Volgens de historici dateren de oudste rotstekeningen uit het neolithicum, wat zou betekenen dat ze op z’n minst 7.000 jaar oud zijn. En nog altijd in perfecte staat. Fantastisch!

Een nog indrukwekkendere plek in de provincie Vidin is Belogradchik. Aan de rand van dit haast volledig witte stadje rijst een gordel van rode kalkstenen rotsen op. De rotsen van Belogradchik nemen de grilligste vormen aan en sommige zijn meer dan vijftig meter hoog. In het verleden had deze plek een militaire functie en Romeinen, Turken en andere heersers over deze streek hebben tussen de rotsen verdedigingsmuren en versterkingen aangebracht.

Vreemd genoeg zijn we zo goed als de enige bezoekers, maar net daardoor komt de site nog overweldigender over. Zonder aanschuiven kunnen we via smalle trapjes tot op de hoogste rotstoppen klimmen en met de tenen boven de afgrond is het al bibberend genieten van een weids uitzicht.

Tot slot ronden we ons bezoek aan Belogradchik af met een mountainbiketocht rond het rotsmassief, gevolgd door een afdaling tot aan een van de betere Bulgaarse wijngaarden. Vakantieland Bulgarije heeft me positief verrast.

De allerbelangrijkste Romeinse site in Servië is Felix Romuliana, een van de meest onderschatte plekken op de lijst van het Unesco-werelderfgoed. ‘De ruïnes werden pas in de negentiende eeuw door een Oostenrijkse reisauteur ontdekt’, weet directeur Bora Dimitrijevic. ‘Aanvankelijk werd gedacht aan een militaire versterking, maar na verdere opgravingen en recent onderzoek werd duidelijk dat zich hier twee paleizen bevonden: het paleis van keizer Galerius en het paleis ter ere van zijn moeder. Sinds enkele jaren werken we aan de wederopbouw.’

Ook in de Servische hoofdstad Belgrado zijn nog Romeinse sporen bewaard, maar bij een bezoek aan de stad maken het fort en de orthodoxe kathedraal van de heilige Sava toch wel veel meer indruk. En dan is er nog het wilde nachtleven van Belgrado met de clubs in Strahinjica Bana, de zogenaamde Silicon Valley, en de partyboten op de Donau en de Sava. Een Romeinse uitvinding?

Na achtereenvolgens Roemenië, Bulgarije en Servië te hebben doorkruist, krijgt de reis tijdens de passage door Kroatië een heel ander karakter: meer comfort, betere wegen, maar het wordt ook duurder en veel minder avontuurlijk.

De finale kilometers van deze trip verlopen in een te hoog tempo en in minder dan een dag geraken we vanuit het meest oostelijke punt van Kroatië tot helemaal in de tip van het schiereiland van Istrië. Een niet te missen Romeins spoor in deze regio is de arena van havenstad Pula, die net als het Colosseum in Rome werd opgetrokken in de eerste eeuw van onze tijdrekening.

Het eindpunt van de Roman Emperors Route ligt op de Brioni-eilanden, waar zich onder andere de ruïnes van een Romeinse villa bevinden. Toch raak ik hier vooral in de ban van de voormalige communistische leider Tito, die met de allures van een Romeinse keizer dertig jaar lang over Joegoslavië heerste.

Tijdens die hele periode waren de Brioni-eilanden zijn vakantieparadijs, waar hij Gina Lollobrigida, Sophia Loren en andere bekende actrices heeft ontvangen. Ook koning Boudewijn was er te gast. Zijn foto hangt in een klein museum ter ere van Tito. Naar verluidt brachten al die gasten een dier mee voor gastheer Tito, die op die manier een heuse dierentuin verzamelde.

Zebra’s, olifanten en andere exotische overlevers uit Tito’s zoo vormen zo een wel heel verrassende finale van een kilometerslange cultuurroute in het spoor van de Romeinen.

Tekst Kris Clerckx – Foto’s Miodrag Bogdanovic

Dit artikel is verschenen in oktober 2014.