Engeland: Dartmoor

De weg van tavistock naar Princetown klimt langzaam door een typisch Zuid-Engels landschap. Zacht glooiende heuvels en weilanden omzoomd met een heg of een stenen wal. Dan, iets hogerop, verandert het uitzicht bruusk. geen heggen en bomen meer, gedaan met groene graslanden, maar heide, varens en stug struikgewas.

Dit zijn de moors, woeste gronden, enkel geschikt om vee te laten grazen. Dat is trouwens het eerste wat opvalt zodra je het nationaal park Dartmoor binnenkomt. niet de weilanden zijn omheind, maar wel de dorpen. Een veesluis – een soort rooster over een gat in de weg – zorgt dat koeien, paarden en schapen het dorp niet in kunnen. Daarbuiten hebben ze alle vrijheid om te gaan en staan waar ze willen.

Het is even wennen, je als wandelaar te begeven tussen een kudde nors kijkende runderen of speelse pony's.

Op de kaart ziet Dartmoor eruit als een groene vlek in het graafschap Devon in het zuidwesten van Engeland, nauwelijks doorsneden door wegen. De plek heeft een ruige reputatie. De leegte van heide en venen, de eeuwige wind en de stilte inspireerden al menig schrijver tot dramatische regels. Maar in de lager gelegen dalen toont Dartmoor zijn vriendelijke gezicht.

Groene weilanden, bossen,... Een oud landschap bovendien, waar je haast struikelt over de archeologische sites. Het park telt meer relicten uit de prehistorie dan de rest van Engeland samen. Een landschap als een boek, met andere woorden, een boek vol verhalen en legendes. De Vixen Tor is een van de iconische rotsformaties van Dartmoor. Vanuit de juiste hoek herken je een gelaat in de steenhoop, wat de Vixen Tor op een sfinx doet lijken.

Iets buiten Merrivale, nauwelijks zichtbaar vanop de weg, ligt een site die liefhebbers van archeologie doet watertanden. Twee lange, evenwijdige rijen rotsblokken, in het midden onderbroken door een steencirkel. Waarschijnlijk een
grafmonument, want enkele meters verder zie je een cistvaen, een put waarin overledenen in de Bronstijd begraven werden.

Het is een van de grootste van Dartmoor, en alsof dat nog niet genoeg is, stoot je onder aan de heuvel op een menhir, en verderop nog een. Er zijn grotere complexen in Dartmoor, maar de steenrijen van Merrivale zijn het meest toegankelijk.

Opgepast: overstekende hobbits Een smal pad vanuit het gehucht Two Bridges brengt je opnieuw in de moors. De bloeiende brem zorgt voor een kleurrijke toets. Dan, na enkele kilometers stappen langs de rivier de Dart, kom je plots in een mysterieuze wereld. Wistman’s Wood, een stukje Dartmoor dat verraadt hoe het er hier vroeger moet hebben uitgezien, voordat de mens het landschap drastisch veranderde. De eiken, klein en gedrongen door hun gevecht met de wind, wroeten tussen de granieten rotsen. Hun grillige vormen maken het moeilijk te zeggen waar de ene boom eindigt en de andere begint.

Door de nabijheid van de zee blaast de wind voortdurend vochtige zeelucht richting Dartmoor, en die nattigheid heeft een dikke deken van mos over wistman’s wood gelegd. takken, stammen, rotsen, echt alles is bedekt met een donzige laag groen. Mos en varens hangen in lange slierten van de takken naar beneden, wat de magie van Wistman’s Wood alleen maar sterker maakt.

Je zou niet eens verbaasd zijn mocht er plots een hobbit opduiken in deze setting. Logisch dat zo'n betoverende plek legendes inspireert. Het zou een cultusplek van Keltische druïdes geweest zijn. De grootste rots met een opvallende punt heet dan ook de Druid Stone.

In Wistman’s Wood schuilt naar verluidt ook een troep hellehonden, de Wist Hounds, die ook in enkele andere legendes terugkeren. Zwarte beesten met felle rode ogen, die 's nachts de moors afschuimen op mensenjacht.
 

Een wandeling vanuit wistman’s wood over longaford tor brengt je tot bij de lych way. Een pad als een ander, maar wel een met geschiedenis. tot in de dertiende eeuw was er namelijk maar een officiële kerk in Dartmoor, in lydford. Om de zondagsdienst bij te wonen en om hun doden te begraven moesten de inwoners van de rest van de regio dus een heel eind stappen. Dat ging langs deze weg, ook wel de Corpse Way genoemd – de dodenweg. Het moet letterlijk een lijdensweg geweest zijn om het lichaam van een overleden familielid kilometers ver te sleuren door mist, sneeuw en regen. 

De lych way kronkelt verder langs de Bellever tor door een bos dat stopt aan de oevers van de rivier de East Dart. aan de overkant van het water ligt de ruïne van een huis met een wel erg onsmakelijk verhaal. Het gaat om de restanten van het Snaily House, het slakkenhuis. 

Grimspound is veruit de indrukwekkendste archeologische site van Dartmoor. Een brede stenen wal omsluit de restanten van een twintigtal hutcirkels. Twee grote steenhopen bakenen de ingang van het prehistorische dorp af. Het is een van de meest complete sites van Engeland. Vreemd genoeg zijn er geen legendes bekend over de plek. Wel duikt ze op in het Dartmooravontuur van Sherlock Holmes, net als Hound Tor, het hoogste punt van het park.

De Hound Tor ontleent z’n naam aan de legende dat de steen formatie in feite een troep versteende hellehonden is. Boven op de tor, die makkelijk te beklimmen is, heb je een weids uitzicht over wat Dartmoor te bieden heeft aan natuur. Iets verder dan Hound Tor staat nog een beroemde rotsformatie, namelijk Bowerman’s Nose. Bowerman, een fanatiek jager, werd versteend door een groep heksen omdat hij en zijn jachthonden hun heksensabbat hadden verstoord. Alss het de onfortuinlijke jager een troost mag zijn, hij kijkt uit over een mooi stukje Dartmoor, met zowel groene velden als lege heide voor zich. Er zijn ergere plekken om tot in de eeuwigheid versteend te staan. 

Zonder kaart is het haast onbegonnen werk je weg te vinden in de leegte van Dartmoor. maar zelfs de kaart staat vol met mysterieuze termen, want de streek houdt er zo zijn eigen terminologie op na. Tor, cistvaen of crain zijn niet meteen de meest gebruikelijke geografische begrippen.

De tors zijn heuvels waarvan het granieten hart door erosie bloot kwam te liggen. het woord komt van het Keltische twr. De grillige vormen van het gesteente en de lokale fantasie zorgden ervoor dat elke Tor zijn eigen naam kreeg. Een andere rariteit op de kaart zijn cistvaens en crains.

Een cistvaen, ook een Keltische term, ziet eruit als een kleine, rechthoekige put. Het gaat om begraafplaatsen uit de bronstijd, afgedekt met een zware steen. De meeste werden al eeuwen geleden leeggeroofd, al vinden archeologen zo nu en dan nog iets boeiends.

Een door mensen opeengestapelde hoop stenen wordt aangeduid als een crain en diende meestal om eigendom af te bakenen of, net als sommige kruisen, om de weg aan te duiden, wat nu nog altijd handig blijft.