Glijden over het water

Een waterrat zou ik mezelf niet noemen - met een uitstap naar een tropisch zwembad doe je me geen plezier- maar ik hou wél van water. Een slingerende rivier om te volgen op de fiets, een helderblauw meer tussen de bergtoppen om verkoeling in te zoeken, sloten en beekjes waar je in alle stilte met een kano door kan glijden... Dat laatste is precies wat ik vandaag ga doen. Fotografe Siska en ik mogen weer een bijzonder stukje Nederland ontdekken: de Weerribben en de Wieden, twee natuurgebieden die samen Nationaal Park De Weerribben-Wieden vormen. Het is het grootste aaneengesloten laagveenmoerasgebied van Noordwest-Europa. Met kilometers aan plassen, meren, kreken en kanalen is dit een paradijs voor kanovaarders. We zijn hier niet om een paar uurtjes rondjes dobberen, maar voor een meerdaagse tocht. Onder de naam ‘Kano en Bed’ kan je hier een ‘kanozwerftrektocht’ doen van b&b naar b&b. Terwijl je zelf langs de mooiste kanoroutes naar je bestemming peddelt, wordt je bagage met de auto gebracht. Na een dag op het water kruip je in een comfortabel bed, om de volgende dag weer uitgeslapen verder te varen. Zalig!

Kano of kajak?

We vertrekken in Giethoorn, na een nachtje slapen in de b&b van Peter en Mirjana. Achter de boerderij waarin ze wonen, ligt een doolhof van sloten, beken en grachten, helemaal zoals het hoort in de Weerribben-Wieden. Het is bewolkt en grijs, maar het is warm en er staat geen zuchtje wind. Perfect kanoweer dus. Even voor de duidelijkheid: we zeggen ‘kano’, maar eigenlijk varen we in een kajak. Er zijn wel best wat verschillen tussen een kano en een kajak, maar in Nederland zeggen ze gewoon: we gaan kanovaren, of dat nu met een kano of een kajak is. Het is niet mijn eerste keer in een kajak, maar het is al even geleden. En instappen is altijd even spannend, zeker als je zes maanden zwanger bent en dus een beetje uit evenwicht bent door een dikke buik. Het kon vast eleganter, maar ik hurk zonder al te veel gewiebel neer op mijn kajakzitje. Nog even wuiven naar Peter en Mirjana en weg zijn wij.

Groeten uit Giethoorn

We zijn nog geen vijf minuten aan het peddelen of we zeggen tegen elkaar: ‘wat is dit mooi...’ Lelies op het water, bloemen op de oever, prachtige woonboerderijen langs de gracht. Alles waar je aan denkt bij het woord ‘postkaartplaatje’. We hadden niet anders verwacht, want de grachten en bruggetjes van Giethoorn zijn wereldberoemd. Elke zomer wordt het dorp overspoeld door duizenden toeristen die ‘het Venetië van Nederland’ willen zien. Vooral Chinese reizigers vonden de laatste jaren massaal de weg naar Giethoorn, soms tot ergernis van de inwoners. In het hoogseizoen is het ‘filevaren’ op het water, want iedereen wil natuurlijk in een bootje of een kano door dit sprookjesachtige dorp dobberen. Vandaag, op een grijze maandag buiten de zomervakantie, voel je niets van die toeristengekte. We zijn alleen in Giethoorn, of zo lijkt het toch. Op aanraden van Peter en Mirjana varen we een lusje rond het dorp. Het water neemt ons mee langs natte graslanden en wuivend riet, véél riet. We zitten dan ook in de streek van de rietsnijders. Dit oude ambacht is springlevend in de Weerribben-Wieden. Nog steeds wonen er hele families rietsnijders in de streek, die de kost verdienen met het telen en verkopen van riet. In de zomer schiet het riet op de velden metershoog uit - op zonnige dagen kunnen de stengels blijkbaar tot tien centimeter groeien - om in de winter afgesneden te worden. Door de rietkragen zien we weinig van het landschap waar we door varen, dus kijken we maar naar de lucht en gebruiken we onze verbeelding. Huppelt daar geen ree in de verte?

Even pauze

We verlaten Giethoorn en volgen de kaarsrechte Thijssengracht richting Dwarsgracht, het volgende dorp op onze tocht. Ook hier worden we ommuurd door een metershoge rietkraag. We kijken naar de eenden en luisteren naar de stilte, af en toe onderbroken door tractoren, auto’s of fietsers die een paar meter verder op de weg voorbij rijden. Van peddelen en babbelen - stilte duurt bij ons nooit lang - krijg je honger en dorst, dus zoeken we een plekje waar we even uit onze kajak kunnen stappen. Dat blijkt niet zo eenvoudig in een gebied dat ‘de Wieden’ heet, wat zoveel als ‘grote plassen’ wil zeggen. Elke mogelijke aanlegplaats blijkt dan toch te nat, te nipt of te moeilijk te zijn. Uiteindelijk vinden we een ingerichte aanmeerplek voor kano’s, met een bankje en een zompig stuk gras. De zon komt piepen en brengt ons nog meer in vakantiestemming.

Tussen de waterlelies

We springen (nou ja) weer in onze kajak en bereiken Dwarsgracht, het minder bekende maar even pittoreske zusje van Giethoorn. We worden opnieuw getrakteerd op schattige houten bruggetjes,veel bloemen en prachtige huizen met rieten daken. Wie hier woont, leeft naar het water toe. Alle huizen hebben grote ramen en open gordijnen. Geen enkele tuin is omheind met hagen of struiken: het gras groeit tot aan de houten keerwand van de gracht. We stoppen met peddelen en laten ons rustig voortdrijven. Het voelt een beetje alsof we door Bokrijk varen, terug in de tijd, een andere wereld in. Een wereld waarin je zin krijgt om in het water te springen, tussen de honderden waterlelies. Ik vraag me af hoe het is om hier te wonen: ga je dan met je bootje of kano naar de bakker, of het volgende dorp? Aan elke achtertuin ligt wel één of ander vaartuig, van kleine sloep tot blinkende motorboot. Je zou wel gek zijn om hier met je twee voeten op het vasteland te blijven. Door de Weerribben-Wieden loopt maar liefst 400 kilometer aan vaarwegen.Je kan dus wel even van huis blijven, als je wil. 

Ribben en wieden

Hoe ongerept De Weerribben-Wieden ook lijken, het natuurgebied dankt haar bestaan aan de mens. Eeuwenlang werd in deze streek turf - een belangrijke brandstof - gewonnen uit de veenmoerassen. Afgegraven veen werd gedroogd op smalle stroken land, de zogenaamde ‘ribben’. Wanneer die ribben weggespoeld werden door het water na dijkbreuken of overstromingen, ontstonden er grote plassen of wieden. Toen de turfwinning stopte, bleef er een uniek landschap over van zompig moeras en uitgestrekte meren dat tot vandaag bewaard is. Het is schatrijk aan vogelsoorten, vlinders, libellen, bloemen en waterplanten. Op onze routekaart zien we duidelijk waar de ribben gespaard gebleven zijn en waar de wieden het land verzwolgen hebben. Het enige grote natuurlijke meer in het gebied is het Giethoornse meer. Dat moeten we over om in Blokzijl te geraken. Hier is het opletten voor grotere boten die gebruik maken van de vaargeul en voor golfslag zorgen. Bij winderig weer kan het hier flink stoempen zijn in een kajak, maar die pech hebben we vandaag niet. In Blokzijl, een oud Zuiderzeestadje, meren we aan op enkele meters van onze b&b, en dwalen we nog even door de nauwe straatjes en schilderachtige haven. Een eeuw geleden keek je hier nog uit over de Zuiderzee, een woeste binnenzee die voor zware stormen, overstromingen en gezonken schepen zorgde. De bouw van een gigantische afsluitdijk legde een stuk Zuiderzee droog en maakte een einde aan de waterellende. Havenstadjes als Blokzijl en Vollenhove kwamen plots tussen gloednieuw gewonnen land te liggen. Vanop de kade kijken we naar de zonsondergang en proberen we ons het zicht-op-zee van honderd jaar geleden voor te stellen. 

Plasje in Muggenbeet

Na een ontbijtje in de ochtendzon op het terras bij gastvrouw Mieke laten we onze kano’s weer te water. Al bij de eerste peddelslag voel ik mijn stijve armspieren. Die hebben  gisteren goed gewerkt, maar zijn duidelijk niet geweldig getraind. Vandaag varen we naar Nederland: een grote naam voor een piepklein gehucht langs het water. Een keer of twee per jaar zien de bewoners van Nederland het plaatsnaambord van hun dorp gestolen worden - want ja, ‘Nederland in Nederland’, dat trekt lolbroeken aan. De weg ernaartoe is prachtig. We varen in bochten langs dichtbegroeide oevers met laaghangende takken, geheime kreekjes en verborgen tuinen. Het enige geluid dat we horen, zijn vogels en onze peddels in het gladde water. Op een zomerse zondag deel je het water met honderden andere kanovaarders, maar wij hebben de hele sloot voor ons alleen. In de Weerribben-Wieden zijn er wel meer dorpjes en buurten met gekke namen, zoals Muggenbeet, Blauwe Hand, Moespot en Witte Paarden. Het maakt onze tocht helemaal memorabel: je zal nu eenmaal niet snel vergeten dat je een plasje op de kant gedaan hebt in Muggenbeet.

Verloren gevaren?

Na een schitterend stukje kanovaren komen we aan in Kalenberg, waar de huizen en boerderijen zo uit een oud prentenboek lijken te komen. Fietsers rijden ons op de kant voorbij over de ronde bruggetjes, gepensioneerde vissers zitten te dagdromen naast hun hengel. Het terras van ‘t Lokaal, een hip koffiehuis in de voormalige kerk van Kalenberg, zit goed vol. Een kilometer buiten Kalenberg slepen we onze kano even op het droge om te lunchen met onze wangen in de zon en onze voeten in het frisse water. We zijn nu in het hart van de Weerribben en zien op onze kaart het kenmerkende patroon van stroken land en water. We halen ook regelmatig onze smartphone met navigatie-app boven, want zelfs met routekaart slagen we er in om af toe - bíjna - de foute afslag te nemen. In het tijdperk vóór de smartphone gebeurde het wel eens dat toeristen verloren vaarden, vertelt Gerritjan, de gastheer van onze laatste b&b in Wetering. Na een halve dag werden ze altijd wel weer gevonden. Verdwalen tussen de moerasbossen: het kan ook in Nederland.

Magisch: in het geheime bos

Je leest het overal: net voor zonsopgang is De Weerribben op z’n mooist. Op de laatste ochtend kruipen we vroeg uit bed voor een heuse dauwtocht met onze kano. Gerritjan gaat mee om ons de weg te wijzen. We zijn nog maar enkele meters aan het peddelen op de Heuvengracht of we hebben al vijf keer ‘wauw’ gezegd. Een dikke laag mist slokt het landschap op en doet oevers en horizon verdwijnen. In stilte peddelen we de Diepe Wiede op, waar het lijkt alsof de mist alles weggevaagd heeft. Meer dan enkele meters rond onze boot en wat schimmen van bomen en struiken zien we niet. Het is magisch. Gerritjan wil ons wat avontuur bezorgen en leidt ons en smal slootje in, verborgen tussen de bomen. We varen binnen in weer een nieuwe wereld, van ondiep water en dichte begroeiing. We zigzaggen langs struiken en boomstammen, lopen vast in het riet en wringen ons er weer uit. We glijden over waterplanten en bukken ons om takken en stengels te ontwijken. Het is alsof we door een geheim bos kanoën waar nog nooit een mens geweest is. We voelen ons niet in Nederland, maar in een vér land. Wanneer we na flink wat bochtenwerk en peddelgeploeter terug op de Heuvengracht uit komen en richting de b&b varen, zien we de kleur van de mist veranderen van blauw naar wit. Aan iedereen die hier ooit komt kanovaren: zet je wekker en stap voor het ochtendgloren in die boot. Wat een schoonheid.