En de molen die bleef draaien
Al eeuwenlang kronkelt de Zwalm als een kleine, krachtige rivier tussen de velden en dorpen met prachtige namen als Dikkele, Meilegem en Munkzwalm. De Oost-Vlaamse Zwalmstreek is vandaag een populaire wandelregio die bekend staat om haar watermolens.
De IJzerkotmolen in Sint-Maria-Latem is de enige molen in de Zwalmstreek die nog werkt zoals vroeger. De voorbije eeuwen werd hier papier geschept, olie geperst, ijzer gesmeed, bier gebrouwen en koren gemalen. Dat laatste gebeurt nog steeds elke zondag, wanneer Emmanuel Meersschaut en Jochen Delbeke hun stofjas aantrekken en de molenstenen laten draaien. Drie jaar geleden kochten zij de IJzerkotmolen, na het overlijden van de laatste eigenaar.
Hoe komen jullie erbij om een oude watermolen te kopen?
Emmanuel: “Jochen en ik zijn al heel lang bezig met agro-ecologische landbouw (op een duurzame manier voedsel produceren, verwerken en consumeren, nvdr). We wilden graag een boerderij beginnen waar we oude graansoorten konden telen, maar in deze streek is het heel moeilijk om aan grond te geraken. Toen we zagen dat de IJzerkotmolen te koop stond, hebben we onze plannen omgegooid. We werken nog steeds met graan, maar op een andere plaats in de keten. We werken biologisch en zoveel mogelijk lokaal. Ons graan halen we bij plaatselijke boeren, onze bloem en meel leveren we aan bakkers en biowinkels in de buurt.”
Bezoekers kunnen jullie elke zondag aan het werk zien in de molen. Hoe hebben jullie de kneepjes van het molenaarsvak geleerd?
Emmanuel: “Daarvoor moeten we vooral de schoonzoon van Agnes Demaere, de vorige eigenaar, bedanken. Hij maalde hier regelmatig en is een paar dagen met ons mee komen werken in de molen. Een watermolen is veel eenvoudiger om te bedienen dan een windmolen, wat een groot voordeel is. Je hoeft geen rekening te houden met de wind die voortdurend van snelheid of richting kan veranderen. Je zet gewoon de sluis open en van zodra het water stroomt, kan je je concentreren op het malen.”
Welke plannen hebben jullie nog met de IJzerkotmolen?
Emmanuel: “Agnes heeft vijftig jaar lang een taverne uitgebaat in de molen. Ze maalde zelf graan, waarmee ze dan pannenkoeken bakte. Die traditie willen wij verder zetten. In de toekomst willen we ook brood en pizza’s van onze eigen bloem bakken, maar eerst staat ons nog een grondige renovatie te wachten. De IJzerkotmolen is een beschermd monument, waardoor er heel wat administratie, onderzoek en vergunningen bij komen kijken. De verbouwingen van de molen zullen minstens twee jaar in beslag nemen. Al die tijd zal de taverne gesloten zijn, maar we blijven wel malen.”
Dat klinkt als een ambitieus project.
Emmanuel: “We zijn gesprongen zonder veel na te denken. Misschien maar goed ook, anders waren we er waarschijnlijk niet aan begonnen. (lacht) Het wordt een avontuur, maar we hebben er zin in. Wanneer we op zondag het graan malen, zetten we de deuren open en mag iedereen binnen komen. Het is fantastisch om te zien hoe een molen tot de verbeelding blijft spreken. We hebben met dit pand niet de meest gemakkelijke weg gekozen, maar we staan voor honderd procent achter onze beslissing. De molen zal blijven doen waarvoor hij gemaakt is.”
Galerijpad 2, 9630 Sint-Maria-Latem
Lees de volledige reportage over wandelen in de Zwalmstreek in Pasar Wandelen van december '23