Volg de getijden

240 hectare, zo groot is het overstromingsgebied van de Vlassenbroekse polder. Jean-Pierre Penninger van Pasar Gps Dender groeide op vlak bij het gebied. ‘Dit was vroeger onze grote speeltuin. We zwommen er toen zelfs nog in de sloten’, glundert hij. Geen wonder dat de werken in het gebied kunnen rekenen op zijn interesse. Samen met enkele Pasar-leden trekken we op wandel op de nieuwe ringdijk aan de rand van het gebied. Gids van dienst? Jean-Pierre natuurlijk! Met documentatie in de hand leidt hij ons rond. ‘Ik ben altijd goed voorbereid als we met Pasar een wandeling organiseren. Wandelen in groep is sowieso fijn. Maar met wat uitleg erbij, wordt het pas echt boeiend’, vertelt hij. En dat beamen Paul en Anne, die graag hun wandelschoenen aantrokken voor deze wandeling: ‘Wij vinden het fijn om de wandelingen van Pasar te beleven. Het is gezond om onder de mensen te zijn en te bewegen in de natuur. Als we dan ook nog iets kunnen bijleren, is dat natuurlijk een plus.’ Ook Bo, kleindochter van Jean-Pierre, neemt samen met haar hond Cajo deel aan de activiteit. ‘Een ideale ontspanning tussen het studeren door’, lacht ze.

De Vlassenbroekse polder maakt deel uit van de Schelde Delta dat erkend is als Unesco Global Geopark. Door de getijdenwerking van de Schelde is de Vlassenbroekse polder zeer overstromingsgevoelig. Om dat overstromingsgevaar te beheersen werd het Sigmaplan ontwikkeld. De aanleg van een ring- en een compartimenteringsdijk, het verlagen van de bestaande Scheldedijk en het creëren van in- en uitwateringssluizen zijn de belangrijkste ingrepen die de omgeving moeten vrijwaren van overstromingen. ‘Zo krijgen we een getijdennatuur met slikken en schorren. Deze longen van de Schelde zijn zeer waardevol en vergroten de veerkracht van de natuur tegen de klimaatverandering’, legt Jean-Pierre uit.

Na deze uitleg houden we halt aan de Calvarie, een Christusbeeld. ‘Decennialang was het een vertrouwd beeld voor de wandelaars en fietsers in de Vlassenbroekse polders: aan een meer dan honderd jaar oude populier stond een stenen altaar met daarboven een kruisbeeld. De Calvarie, een eenvoudig betonnen T-vormig kruis met Christusbeeld, werd in de jaren vijftig gebeeldhouwd door de pastoor-kunstenaar Stuyver van Vlassenbroek. Maar tijdens een zware storm in 2015 sneuvelde de oude boom en sleurde het kruis mee in zijn val mee. Het was de Lebbeekse kunstenaar Wilfried Jacops die het beeld restaureerde en nu kan het weer bewonderd worden in al zijn glorie’, legt de gids uit.

Aan de ringdijk trekt een houten constructie onze aandacht. Het is een educatieve beverburcht. We genieten van het weidse uitzicht over het gebied. De Vlassenbroekse polder trekt ook heel wat vogels aan. Jean-Pierre vindt het boeiend op waarnemingen.be te kijken welke vogels hier verblijven. Zo blijkt de zwarte wouw hier al opnieuw zijn intrek te nemen. Door de aangelegde waterpartijen en de oeverzwaluwwand – een groot betonblok met gaten in – gedijt ook deze zwaluwsoort hier goed. Nu en dan strijken er ook wel eens zeldzame vogels neer in het gebied om te rusten tijdens de trek. ‘Iets verder werd ook een vogelobservatiepunt aangelegd, een plek die de komende jaren ongetwijfeld heel wat vogelspotters zal aantrekken’, geeft Jean-Pierre nog mee.

We stappen verder tot aan de sluis, waar we luisteren naar de kracht van het water. Het gebied telt vier sluizen: drie uitwateringssluizen en één in- en uitwateringssluis. Deze laatste laat het water van de Schelde dus in het gebied stromen bij hoogtij en uit het gebied bij laagtij. Bij het instromen verspreidt het water zich via sloten gecontroleerd in het gebied, zo leren we.

De natuur wordt ook weergegeven in kunst. Een bolvormige sculptuur van cortenstaal en wilgenhout staat als een baken in het landschap. Het kunstwerk van de hand van Will Beckers draagt de titel Tidal Secrets #1. De kunstenaar liet zich inspireren door de spindotterbloem, een zeldzame plant die hier in schorren voorkomt.

Onze wandeling sluiten we af in Vlassenbroek, een pittoresk kunstenaarsdorpje. Hier heerst rust en landelijke charme. De Sint-Gertrudiskerk verrijst als blikvanger in het landschap. Aan de rand staat een klein kapelletje dat niet enkel een plek van stilte is, maar ook een tastbare herinnering aan de kwetsbaarheid van het dorp. ‘Bij de beruchte overstroming van 1953 kwam het water tot aan de onderkant van het gebedshuisje. De recente storm Corrie bracht het hoogwaterpeil van de Schelde op 31 januari 2022 rond 15u30 zelfs bijna aan de onderkant van het Mariabeeldje’, weet Jean-Pierre. Naast de kerk wijst hij nog op een woning. ‘Zie je die richel? Deze geeft het waterpeil tijdens de grote overstroming weer.’  We slenteren nog wat door de schilderachtige straatjes en gaan met een rugzak vol informatie over het heden en het verleden terug naar huis.