4x boeiendste expo’s in de buurlanden

Misschien doet de naam van fotograaf Jimmy Nelson een belletje rinkelen. In 2013 publiceerde hij zijn spraakmakende boek Before they pass away, waarvoor hij 35 geïsoleerde en vaak bedreigde natuurvolkeren opzocht. Tien jaar later richtte de Britse fotograaf zijn camera op Nederland, het land waar hij intussen woont en werkt.

Between the Sea and the sky is een eerbetoon aan de Nederlandse tradities. Twintig verschillende gemeenschappen poseren in traditionele klederdracht onder de weidse wolkenluchten die de Hollandse meesters zo graag schilderden. Vooral in groep staan ze sterk, zoals de schutters van Frans Hals of de Nachtwacht van Rembrandt.

In het Fotomuseum aan het Vrijthof in Maastricht wacht je dus een romantische, exotische reis naar… het Nederland van vandaag. De expo toont 65 foto’s op groot formaat en twee videowerken.

Between the Sea and the sky. Jimmy Nelson, Fotomuseum aan het Vrijthof, Maastricht

Met zijn uitgestrekte parken en Rijnterrassen is Düsseldorf een heerlijke stad voor een citytrip in de lente. Bezoek dan ook de expo Mama. Von Maria bis Merkel, waarmee het Kunstpalast moeders in al hun verschijningsvormen viert. Welke verwachtingen koesterde de samenleving vroeger en nu over het moederschap? En hoe werden die opvattingen vereeuwigd in kunstwerken, muziek, reclame en design?

Angela Merkel, bijvoorbeeld, werd op haar eerste ministerpost bespot als das Mädchen: de naïeve, nog te jonge protegé van bondskanselier Helmut Kohl. Maar ze evolueerde tot een soort moeder des vaderlands. In de christelijke kunst duikt de Virgo lactans op: Maria die het kindje Jezus de borst geeft. Een symbool van nederigheid, want in de middeleeuwen besteedden welgestelde families de borstvoeding uit aan een min. En wat zegt de Tripp Trapp babystoel, een designklassieker uit de jaren 1970, over de veranderende positie van de vrouw?

Ongeveer 120 kunstwerken, videofilms en designobjecten sturen je op tijdreis van de 14de naar de 21ste eeuw.

Mama. Von Maria bis Merkel, tot 8 augustus, Kunstpalast Düsseldorf

In het gezellige, historische grachtenstadje Haarlem vind je een craftbeerbrouwerij in een kerk (de Jopenkerk) en, ook niet onbelangrijk, het oudste museum van Nederland. Het Teylers Museum werd in 1784 gesticht als een ‘boek en konstzael’, een openbaar huis voor kunst en wetenschap.

Deze lente zweeft de satelliet van kunstenaar Trevor Paglen door de Ovalen Zaal en moonwalkt de Refugee Astronaut van Yinka Shonibare tussen de fossielen. Hoe ze daar beland zijn? De expo Kosmos laat je met andere ogen naar de sterren kijken.

‘Sterren hebben de mens duizenden jaren gegidst’, zegt schrijver en medemaker van de expo Marjolijn van Heemstra. Zelfs nu ze minder fel aan de hemel schitteren door lichtvervuiling, blijven ze onze verbeelding prikkelen. Maar de relatie van de mens met het heelal is wel veranderd.

In het achttiende-eeuwse Teylers Museum werd al aan astronomie gedaan. Bovenop de Ovalen Zaal nestelt zich een sterrenwacht, en in de collectie zitten planetaria en telescopen, waaronder de grote spiegeltelescoop waarmee Uranus werd ontdekt. Kunst en wetenschap gingen altijd hand in hand in het museum, en de expo Kosmos zet deze eeuwenoude band in het zonnetje.

Kosmos, tot 29 juni, Teylers Museum, Haarlem

In Parijs pakt het Musée Picasso uit met een brandend actuele expo. L’art dégénéré documenteert het proces dat het nazisme voerde tegen de moderne kunst. In 1937 liet het regime alle Duitse musea zuiveren van ‘ontaarde kunst’. Meer dan 20.000 werken verdwenen uit de zalen. Niet alleen werken van Duitse kunstenaars werden verwijderd en vervolgens verkocht of vernietigd. Ook Picasso, Van Gogh en Chagall hoorden bij de slachtoffers.

Wat de kunstenaars mispeuterd hadden? Hun kunstwerken bedreigden volgens de nazi’s de Duitse zuiverheid. Die zuiverheid was blijkbaar hyperfragiel, want zelfs een geel paard of een te duistere wolkenhemel konden al aanstoot geven. Kunst moest, zo legt het Musée Picasso uit, even onbezoedeld zijn als het Duitse bloed. Racisme en antisemitisme kregen dus een verlengstuk in het museum.

Zodra Hitler in 1933 de macht greep, begonnen musea expo’s te organiseren die de moderne kunst aanvielen. De beruchte expo Entartete Kunst, die in 1937 in München plaatsvond, was de climax van een proces dat al jaren bezig was. De 700 getoonde kunstwerken hingen er om de bezoekers te doen walgen.

In het Musée Picasso bewonder je een dertigtal kunstwerken die in 1937 in München te zien waren. Het zijn stuk voor stuk meesterwerken. Kandinsky, Nolde, Kirchner, Klee, Beckman, Marc: ze zijn niet weg te denken uit de Duitse kunstgeschiedenis.

De expo mag je ook als een waarschuwing opvatten. De essentie van het nazisme was dat het steeds verder escaleerde. Als extreemrechts vandaag in Duitsland de architectuur van het Bauhaus onder vuur neemt, is dat slechts een begin.

L’art dégénéré. Le procés de l’art moderne sous le nazisme, tot 25 mei, Musée Picasso, Paris