5 tips voor de culturele hoofdstad Chemnitz

Chemnitz 2025 lanceert een oproep aan heel Europa: C the Unseen! Kom een stad bekijken die al 35 jaar onder de radar blijft! In de DDR-tijd werd Chemnitz omgedoopt tot Karl-Marx-Stadt. Dat leverde haar het indrukwekkende Karl-Marx-monument op, een 13 meter hoge buste van de grondlegger van het communisme. Haar bijnaam Manchester van Saksen dankt de stad aan haar industrieverleden. De industriele revolutie verspreidde zich vanuit Chemnitz over heel Saksen. De eerste textielspinnerijen draaiden al in de late achttiende eeuw langs het riviertje Chemnitz.

In dit overzichtje ontdek je de belangrijkste musea en hun grote expo’s. En als het museumgebouw zelf een architectuurparel van wereldklasse is, vertellen we dat er natuurlijk bij!

In Pasar Wandelen van januari 2025 lees je de volledige reportage over Chemnitz

Het museum: Wordt soms vergeleken met het Grünes Gewölbe in Dresden. Zoals koning August de Sterke zijn barokke praalkamer volpropte met goud, zilver en edelstenen, zo puilt het Industriemuseum van de schatten uit de industriegeschiedenis. Haast ieder product dat in Chemnitz vervaardigd werd, van typemachine tot treinlocomotief, kreeg een plekje in de machtige bakstenen hallen. Hét pronkstuk is de zeldzame, oeroude katoenspinmachine. Slechts twee andere steden, waaronder Gent, bezitten een vergelijkbaar exemplaar.

De expo: Doordat de industriële revolutie in Chemnitz heel vroeg op gang kwam, bedde de industrie zich in het stadsweefsel in. De val van de DDR veroorzaakte radicale disruptie, met massale fabriekssluitingen en 90 % jobverlies voor arbeiders. En toen? Tales of Transformation toont hoe mensen zichzelf en hun stad opnieuw uitvonden in Chemnitz en de ‘Manchesters van Europa’, industriesteden die zich vroeg ontwikkelden en vanaf de jaren 1970 een economische crisis beleefden. Chemnitz vergelijkt zijn lot met Grabowo, Lodz, Mulhouse, Tampere en Manchester zelf. Gent, het Manchester aan de Leie, ontbreekt op de expo.

Tales of Transformation, 25 april tot 16 november, Industriemuseum

Het museum: Gevestigd in Warenhuis Schocken, een modernistisch meesterwerk van architect Erich Mendelssohn, dat de hoogteroes en het optimisme van de jaren 1920 uitstraalt. Salman Schocken, de Joodse eigenaar, werd later door het naziregime onteigend, maar was als zionist al geëmigreerd naar Palestina. Daar bouwde hij een mediagroep uit rond de krant Ha’aretz, die vandaag het Israëlische beleid bekritiseert onder impuls van eigenaar Amos Schocken. In het warenhuis kon je tot 2001 inkopen doen. Na tien jaar leegstand kreeg de archeologiecollectie van Saksen er onderdak.

De expo: De collectie van het SMAC is een tijdreis van 7000 jaar. Je start op de hoogste verdieping van het warenhuis, in het neolithicum en daalt via de middeleeuwen af naar de vooravond van de industriële revolutie. De expo Treasures and tragedies past dat principe toe op de mijnbouw in het Ertsgebergte. Hoe leefden en werkten de mensen die de voorbije 3500 jaar de bodemschatten ontgonnen die Chemnitz, Dresden en Saksen welvaart brachten? Zilver glinsterde, maar eiste levens. Weelde contrasteerde met wanhoop.

Treasures and tragedies, tot 29 juni, SMAC archeologiemuseum

Het museum: Sparkasse Chemnitz was in 1930 de eerste (bescheiden) wolkenkrabber in Chemnitz. De façade ademt de rechtlijnige elegantie van het Bauhaus. Je museumbezoek start in de oude lokettenzaal, die in een strak nieuw kleedje zit. Een felrode trap leidt je naar de collectie van Alfred Günzenhauser. Deze kunsthandelaar uit München verzamelde 2500 werken van moderne kunstenaars. Het museum focust op het Duitse expressionisme, en dan vooral op Die Brücke. Ernst Ludwig Kirchner, Erich Heckel en Karl Schmidt-Rottluff stichtten hun kunstbeweging in Dresden, maar hadden elkaar in Chemnitz al leren kennen op school.

De expo: Plottwist! European Realities. European Realism of the 1920’s and 1930’s stuurt weg van het expressionisme. Op de expo is de nieuwe zakelijkheid aan zet. In de architectuur leverde ze gebouwen in Bauhausstijl op, zoals de Sparkasse Chemnitz. In de schilderkunst raakten schilders in de ban van het realisme, in al zijn mogelijke verschijningsvormen. Ze wilden de grootstad, het nachtleven, de vooruitgang en mensen in al hun diversiteit vastleggen. De expo biedt het allereerste grote overzicht van de verschillende realismen in Europa.

European Realities, 27 april tot 10 augustus, Museum Günzenhauser

Het museum: Aan de Theaterplatz is de architectuur ouderwets negentiende-eeuws. Dat geldt ook voor het kunstmuseum naast het Operahuis. Dat er deze zomer een expo over Edvard Munch plaatsvindt, is te danken aan de Belgische architect die de zware klassieke neostijlen uit de gratie deed vallen: Henry van de Velde. Hij inspireerde het Bauhaus, dat gebouwen soberder, lichter en leefbaarder maakte. In Chemnitz bouwde hij de baanbrekende Villa Esche, die je zeker moet bezichtigen. Toen zijn opdrachtgever Herbert Esche een portretschilder zocht, prees Henry zijn kennis Edvard Munch aan. Munch reisde naar Chemnitz en schilderde zes prachtige portretten van het echtpaar Esche en hun kinderen.

De expo: Munchs verblijf in Chemnitz in 1905 komt aan bod, maar de expo gaat vooral over angst. Munchs werk gaat in dialoog met onder meer Andy Warhol, Marina Abramovic en Neo Rauch. Misschien denk je ook aan De Schreeuw, maar het personage op Munchs meesterwerk schreeuwt uit existentiële wanhoop, niet uit angst. Bij de expo hoort ook het Paviljoen van de Angst, een mobiele ontmoetingsplaats waar je zelf een creatieve bijdrage kan leveren.

Edvard Munch. Angst, 10 augustus tot 2 november, Kunstsammlungen am Theaterplatz

Het project: Chemnitz erfde 30.000 garages uit de DDR-tijd. Kleine schuurtjes, van 3 bij 6 bij 2,80 meter, opgetrokken in beton- of golfplaten, gegroepeerd in enkele of dubbele rijen. Haast iedere inwoner had zijn auto- en hobbyhokje op het garageterrein. Je parkeerde je auto, die je na jaren wachten had kunnen kopen, heus niet zomaar buiten. Maar in je garage kon je ook timmeren, knutselen, repeteren met je band of briljante uitvindingen doen. Steve Jobs startte Apple toch ook op in een garage? #3000garagen zoekt uit wat er 35 jaar na de Wende overblijft van de garagecultuur.

Expo’s en activiteiten: Kunstenaar Martin Maleschka en de inwoners van Chemnitz tonen hun verborgen garageschatten in het Museum für sächsische Fahrzeuge. Ze rangschikten allerlei objecten, van oude voetbalmagazines tot een zelfgemaakte dakkoffer, in de historische autolift van het museum, dat in een oude parkeergarage huist. Op de zogenaamde Garage Campus (vanaf 9 mei) prijken portretten van garagemensen naast garagedingen. Er zullen ook garageconcerten, een garagefestival en geleide wandelingen georganiseerd worden, waarvan de datums nog niet bekend zijn.

#3000garagen, meeste activiteiten vanaf april/mei, verschillende locaties

Parksommer: Zomerfeest in het Stadthallenpark, in het hart van de stad dus. Doe aan yoga, geniet van gratis concerten en optredens, van klassiek tot slampoetry, spreid je picknicklaken uit op het gras. 26 juni tot 27 juli

Begehungen: Betreten verboten? Helemaal niet! Dit kunstfestival tovert ontoegankelijke industrieterreinen tijdelijk om in speeltuinen voor cultuurfans. Deze zomer kan je van films, expo’s, concerten en debatten genieten in de stilgelegde bruinkoolcentrale HKW Chemnitz-Nord. Haar kleurrijke schoorsteen is zichtbaar vanuit het stadscentrum. 18 juli tot 17 augustus

Light our Vision: Dit lichtkunstfestival strijkt voor de derde keer neer in Chemnitz. Opdracht voor de internationale kunstenaars: zet het ongeziene potentieel van onze stad maar eens flink in de schijnwerpers. Met lichtkunst als make-up kijkt de 13 meter hoge buste van Marx minder streng. 24 tot 27 september

Surf naar Chemnitz2025 voor het volledige programma