5x te gast in onze musea: de internationale toppers van het najaar

Kan een Amerikaans kunstenaar een typisch Belgisch gevoel voor humor hebben?

John Baldessari (1931-2020) voelde zich sterk verwant met Marcel Broodthaers en René Magritte, en hij herkende zich vooral in ‘hun typisch Belgisch gevoel voor humor’. Hoe hij dat precies bedoelde? Ontdek het in Brussel, de hoofdstad van de zwanze, waar Baldessari zich als een vis in de Zenne voelde, op de eerste grote Europese expo van zijn werk sinds zijn overlijden.

Parabels, fabels en andere verhalen focust op Baldessari als verhalenverteller. Hij kaapte beelden en woorden uit de populaire cultuur, van reclame en magazines tot films en tv-programma’s, en combineerde ze in speelse, eigenzinnige, geestige collages. Bij Bozar krijg je zestig vaak monumentale werken te zien: foto’s, schilderijen, installaties, video’s, zelfs behangpapier. Lang voor memes de sociale media veroverden, nam Baldessari een loopje met de ernst van kunst en samenleving. De expo focust op zijn werk uit de jaren 1980 tot 2000 en helpt je avant-gardekunst beter begrijpen.

John Baldessari. Parabels, fabels en andere verhalen 19 september tot 1 februari, Bozar, Brussel

Besmeurde de grote Goya de reputatie van Spanje met zijn maatschappijkritische kunstwerken?

Dat verwijt is snel gemaakt, en valt in de smaak bij autoritaire leiders die hun kunstenaars graag neutraal of gemuilkorfd hebben. Zo’n leiders heeft Spanje wel gehad, in de twintigste eeuw en tijdens het leven van Goya (1746-1828). In zijn gravurereeksen Caprichos, Disparates en Desastres de la Guerra – te vertalen als Grillen, Waanzinnigheden en Oorlogsrampen – stelde Goya wantoestanden aan de kaak, en zocht hij een creatieve uitweg. Europalia España hangt zijn hele programma op aan de visionaire geest van Goya.

De hoofdexpo bij Bozar is gewijd aan Goya en het Spaans realisme. Luz y sombra neemt je mee naar een land van licht en duisternis. Achter de Pyreneeën wonen barbaren die tot onthutsende wreedheden in staat zijn, toch volgens de Zwarte Legende, een amalgaam van negatieve stereotypen dat de Europese verbeelding eeuwenlang geprikkeld heeft. Goya’s gravures bewijzen het. Maar er schijnt ook het licht van de kunsten, de moderniteit, de kritische geest, de bevlogen inspiratie. Goya’s gravures bewijzen het.

De expo gebruikt de clichés, negatief en positief, om Spanje beter te begrijpen en om onze maatschappij een spiegel voor te houden. Schilderijen en gravures van Goya en zijn tijdgenoten vormen het startpunt, maar ook moderne en hedendaagse kunstenaars verkennen de nalatenschap van de grootmeester.

Luz y sombra. Goya en het Spaans realisme 11 oktober tot 4 januari, Bozar, Brussel

Ga je beter kijken als je je gehoor verliest?

Volgens David Hockney wel, en hij spreekt uit ervaring. De 88-jarige Britse kunstenaar kampt al veertig jaar met gehoorverlies en is naar eigen zeggen intussen ‘zo doof als Beethoven’. Het zilveren randje aan de grauwe wolk: zijn zin voor ruimte en perspectief is er op vooruitgegaan. Ga het in Mons zelf vaststellen op de expo David Hockney. The Song of the Earth.

Hockney blijft op hoge leeftijd uiterst productief. Natuur, bloemen, landschappen en seizoenen boeien hem meer dan ooit. Dankzij zijn iPad kan hij vergankelijke schoonheid vingervlug vereeuwigen in kleurrijke composities. 

Op de expo in Mons beleef je de natuur in schilderkunst, muziek en poëzie. Hockney gaat in dialoog met Van Gogh, Munch, Meunier en andere 19de-eeuwse schilders, en met Het Lied van de Aarde, de symfonie die Gustav Mahler schreef als ode aan het leven op aarde. Je krijgt zowel iPad-composities te zien als monumentale doeken die je het landschap inzuigen. Of hoe ook een tweedimensionaal schilderij immersief kan zijn.

David Hockney. The Song of the Earth 4 oktober tot 25 januari, CAP/Museum voor Schone Kunsten, Mons

Bestaat er ook kunst voor wetenschappers en professoren?

Ja hoor! Voor de 600ste verjaardag van de KULeuven nodigt M Leuven zo’n kunstenaar uit. Alicja Kwade daagt je uit om na te denken over hoe we de wereld waarnemen, structureren en begrijpen. Met poëtische sculpturen en installaties maakt ze filosofische vragen over tijd, realiteit en perceptie zichtbaar en tastbaar. Als dat niet educatief klinkt!

Op haar eerste solo-expo in België palmt de Pools-Duitse kunstenares zeven museumzalen in. Ze ontwikkelt zelfs nieuw werk, in samenwerking met wetenschappers van de KULeuven. Eén zaal wordt helemaal blauw geschilderd. Niet zomaar blauw, maar pauselijk blauw. Midden in de zaal komt een lapis lazulisteen van twee ton. Het kostbare pigment dat uit de steen gewonnen wordt, mocht je vroeger alleen gebruiken met pauselijke toestemming.

Kwade creëerde ook een sculptuur voor de kunstroute And so, changes comes in waves, waarmee de universiteit haar jubileum viert. Verschillende stoelen, afkomstig uit de faculteitsgebouwen, ondersteunen een rotsblok, dat alles voorstelt wat we voorlopig nog niet weten. Misschien ontdekken we het nog. Wetenschappers en kunstenaars zijn zoals Captain Kirk. Ze verleggen grenzen, ze willen gaan where no man has gone before.

Alicja Kwade. Dusty Die 10 oktober tot 22 februari, M Leuven

Keren mooie momenten nooit meer terug?

Tuurlijk wel! Doe ze gewoon nog eens over. Zoals straatfotograaf Robert Doisneau in 1950 in Parijs. Hij zag twee studenten zoenen op de stoep bij het stadhuis, maar kreeg ze niet goed in beeld. Of ze tijd hadden om te poseren voor een fotoshoot? Hij wilde zelfs betalen. De Kus bij het Stadhuis werd het symbool van romantisch Parijs.

Dat rijmde met de briefing waarmee Life Magazine Doisneau op pad had gestuurd. Fotografeer de liefde, herinner mensen eraan dat Parijs, ondanks de wereldoorlog, de hoofdstad van de romantiek blijft. Opdracht volbracht!

Is een nagespeelde straatscène minder echt? Of mag de straatfotograaf op replay drukken? Op Gegeven Momenten in Luik zal je je niet bij de neus genomen voelen. Doisneau had de fijngevoeligheid om bijzondere momenten op te merken. Of hij ze meteen registreerde of opnieuw creëerde, is niet de essentie. Maar liefst 400 foto’s, genomen tussen 1934 en 1992, nemen je op tijdreis naar Parijs en… ons land, want de expo die in Parijs veel succes kende, wordt in Museum La Boverie aangevuld met Belgische foto’s van Doisneau.

Robert Doisneau. Gegeven momenten, 31 oktober tot 19 april, Museum La Boverie, Luik