Rijden in een riksja

Uit alle mogelijke soorten vrijwilligerswerk koos je ervoor om fietspiloot te worden bij Klimavelo. 

Frieda: ‘Ik heb altijd op een secretariaat gewerkt en had dagelijks contact met fijne collega’s. Enkele jaren geleden verloor ik mijn man en even later ging ik met pensioen. Alleen thuiszitten is niets voor mij. Ik miste menselijk contact, dus in die richting ging ik op zoek. Zo zet ik me vrijwillig in voor Vier het leven, een organisatie die minder mobiele mensen tot bij een cultureel evenement brengt: een voorstelling, een expo, een film. Zelf heb ik geen auto, maar ik werkte er als steward. Tijdens een vakantie bij mijn zoon in Noorwegen zag ik een oproep voor vrijwilligers bij Klimavelo: mensen vervoeren met een riksja. Ik wist meteen: dat is iets voor mij! Ik doe al jarenlang mijn boodschappen met de fiets, bracht vroeger de vier zonen al trappend naar school, …. En ik vind het fijn om met mensen te werken, dus ik twijfelde geen moment!’

Een riksja is wel geen gewone fiets … 

Frieda: ‘We krijgen als fietspiloot een opleiding om te leren manoevreren met een brede ‘bakfiets’. Eerst zonder passagiers, daarna met mensen erin om te leren hoe het gewicht ook bepalend is. Het is heel fijn rijden! Je leert ook wel snel hoe een stad erbij ligt: waar zijn er wel of geen fietspaden, hoe ontwijk je putjes in de weg, waar zijn er wegomleggingen… Ik vind het sowieso heerlijk om in beweging te zijn, dus voor mijn fysiek welzijn is het ook nog eens goed. Soms ben je een uur onderweg: van thuis naar de riksja, dan naar de klant, de klant vervoeren, riksja terugbrengen en weer naar huis. Onze klanten worden goed gesoigneerd. Bij regen zitten ze onder zeil en bij kouder weer krijgen ze een dekentje, soms zelfs een verwarmd deken! Ze kunnen alles goed zien en genieten van de tocht, ook al is het soms maar gewoon een verplaatsing van A naar B.’

Voelt het als een bijzonder zinvolle bezigheid?

Frieda: ‘Zeker! En dat trok me ook erg aan. Klanten zijn zo dankbaar. Velen van hen zouden anders moeite hebben om zich nog te verplaatsen. Openbaar vervoer is er niet bij hun deur, of ze moeten te lang wachten op de bus, op de trein … Wij brengen hen van deur tot deur en we horen regelmatig dat ze zonder ons veel minder zouden buitenkomen. Onlang vervoerde ik een dame die me ook vertelde over haar leven zonder haar overleden man. Aan het einde van de rit gaven we elkaar zelfs een knuffel. Dat contact is zo wezenlijk, het gaat om meer dan een rit eigenlijk. Je bent betrokken, je luistert, je vertelt, je probeert echt een hulp te zijn op meer dan een manier. Soms boeken mensen ritjes voor plezier, onlangs kreeg een oma van 85 een rit naar de bib, daar een rondleiding en weer terug cadeau van haar kinderen. Ze heeft zo genoten! Ondertussen ben ik ook gevraagd als dispatcher voor de ritten, dus mijn engagement groeit.’

Moet je vaak problemen oplossen? 

Frieda: ‘Tijdens de dispatch meer dan eens: een piloot is plots ziek, iemand staat op een andere plek dan afgesproken… Of er gaat onderweg iets mis. Tijdens de verkiezingsdag in juni vervoerden we op vraag van de stad ook heel wat mensen. Bij een zo’n rit brak de veiligheidsriem. Ik ben meteen op mijn fiets gesprongen met wat gerief en heb de riem ter plekke hersteld. Sowieso worden onze fietsen grondig nagekeken, en zijn er handige harry’s in ons team die ter hulp kunnen snellen. Maar je moet vooral graag fietsen. Als je niet graag trapt, moet je dit niet doen.’

Je krijgt er ook collega-vrijwilligers bij… 

Frieda: ‘We zijn met ongeveer dertig piloten, sommigen werken nog en doen dit er gratis bij. Het is altijd leuk om elkaar te ontmoeten en ervaringen uit te wisselen. Voor mij betekent dit dat ik niet hele dagen alleen thuis zit, maar ook dat ik toch een verschil kan maken voor anderen. Ik zie wat dit doet met onze passagiers, het maakt hen zo blij dat deze mogelijkheid er is. Er is een vrouw die een beetje buiten het centrum woont, drie kwartier fietsen ongeveer. Maar ze gaat naar de kunstacademie en zou zonder ons haar hobby niet meer kunnen uitoefenen. Dus ik hoop uit de grond van mijn hart dat als ik zelf ooit minder mobiel ben, Klimavelo nog bestaat. Maar voorlopig trap ik nog het liefst zelf, en dat hoop ik nog lang te kunnen doen!’

Tris Segers: ‘Samen met Patrick Van Assche richtte ik in 2023 binnen de vzw Klimaan het pilootproject Klimavelo op. Dat idee rijpte toen mijn buurvrouw minder mobiel werd en niet meer naar haar hobby in de stad kon. Ik kwam te weten dat Greenpeace projecten rond schone lucht subsidieert en samen met Patrick werkte ik het hele concept van de riksja-ritten uit. We namen contact op met Trivelo in Gent, waar een jonge vrouw vrijwillig een gelijkaardig concept op poten zetten. In een latere fase zaten we samen met verschillende steakholders zoals vereningen rond armoede, woonzorgcentra, enzovoort. Om een lang verhaal kort te maken: we kregen deze en nog andere subsidies en kregen een eerste riskja van particuliere donoren. Nog later kocht Mpact vzw met een Europese subsidie nog twee riksja’s voor ons aan. 

Ondertussen zijn we anderhalf jaar en dertig fietspiloten verder. Wij verzorgen dagelijks tien tot vijftien korte ritten, van deur tot deur, aan 2,5 euro per rit. Een kern van vier mensen coördineert en staat in voor de administratie, zelf ben ik er bijna fulltime mee bezig. De oproepen komen binnen, moeten verwerkt, gedispatcht, piloten kunnen vrijwillig kiezen welke ritten ze rijden, de klant moet een factuur krijgen, enzovoort. 

Onze piloten komen vaak zelf uit kwetsbare middens en krijgen een degelijke opleiding. Er zijn bijvoorbeeld asielzoekers bij die op deze manier hun Nederlands kunnen oefenen en in contact staan met anderen. Maar ook gewoon werkende mensen die een handje willen toesteken. Ze krijgen een degelijke theoretische uitleg, leren met de fietsen rijden, hoe ze minder mobiele mensen goed in en uit de riksja kunnen helpen, enzovoort. Ze kiezen zelf hoe vaak en wanneer ze fietsen, en ze zijn allemaal enthousiast. Al bijna even enthousiast als onze klanten! Samen met Gent dromen we ervan dit concept verder uit te rollen in andere Vlaamse steden en de dispatch te kunnen uitbesteden aan de steden bijvoorbeeld. Het is een concept met alleen maar voordelen: minder mobiele mensen komen uit hun isolement, we werken mee aan een klimaatvriendelijke vervoersmogelijkheden en vanuit menselijk aspect zijn die contacten tussen fietspiloot en klant heel belangrijk. 

Klimavelo groeit en bloeit, dus bij deze nog een warme oproep: er zijn in het Mechelse altijd meer vrijwilligers welkom!