Zoektocht langs nationale monumenten in Brussel

• Afstand: 46 km
• Gratis parking: Vrijetijdssite Bosveld, Heirbaan 10, Machelen.
  
  Opgelet! Leg je parkeerschijf. Je mag er 11 uur parkeren. De parkeerschijf is om te beletten dat hier reizigers voor de nationale luchthaven Zaventem parkeren.
• Start: met de sporthal in de rug linksaf op het betonnen fietspad richting knooppunt 90.
  Volg knooppunten: 91 – 90 – 92 – 65 – 23 – 24 – 26 – 27 – 5 – 17 – 10 – 8 – 7 – 12 – 37 – 38 – 14 – 40 – 83 – 15 – 16 – 18 – 21 – 22 – 92 – 90 – 91

Over een hele dag bekeken stijgt er gemiddeld om de tien minuten een vliegtuig op in Zaventem. Tijdens piekmomenten zit er zelfs minder dan een minuut tussen. Ooit was dit vlakke plateau een bosrijk gebied waar de adel kwam jagen. Begin 19e eeuw gebruikte het leger een deel ervan als oefenterrein. Boeren rooiden de bomen en teelden er groenten voor de hoofdstad. Een zeppelinluchthaven in Haren, gebouwd door de Duitsers in WO I, werd na de oorlog verder uitgebouwd als nationale luchthaven. Eind jaren ’30 al kon er niet meer verder worden uitgebreid, waarna werd uitgekeken naar een andere plek. Die vonden ze in Melsbroek aan de rand van een grote open vlakte met akkers. De Duitse bezetter moderniseerde in 1941 het vliegveld. Na WO II maakte de overheid dankbaar gebruik van de infrastructuur om Melsbroek verder uit te breiden als nationale luchthaven. In aanloop naar de wereldtentoonstelling van 1958 bleek deze luchthaven te klein om de verwachte stroom aan internationale bezoekers te ontvangen. Daarom werd een nieuw hoofdgebouw in Zaventem gebouwd. Het luchthavengebouw in Melsbroek werd en wordt nog steeds gebruikt door de luchtmacht.

Welk lichaamsdeel komt het meest voor op de muurtekening in de tunnel tussen vrijetijdssite Bosveld en de nationale luchthaven Zaventem?

De begraafplaats van Brussel werd in 1877 geopend. Evere was toen nog een vrij landelijke gemeente met veel open ruimte. Dat is nu wel even anders. Deze enorme groene long is ontworpen door de toen vrij bekende landschapsarchitect Louis Fuchs in een Engelse landschapsstijl. Oude graven van andere begraafplaatsen werden naar hier overgebracht. Je vindt er graven van katholieken, vrijzinnigen, islam, Joden… Het ligt er vol beroemdheden. Wie houdt van funerair erfgoed haalt hier zijn hart op. In de kruinen van de monumentale bomen zitten vaak halsbandparkieten. Die komen in alle parken in Brussel voor. In 1974 lieten de beheerders van het Meli-dierenpark op de Heizel een veertigtal van deze kleurrijke vogels los. Ze plantten zich razendsnel voort.

Aan het begin van de Grote Laan van de begraafplaats van Brussel staan twee unieke ‘bloempotten’. Wat zijn het?

Je bent nu in de gemeente Sint-Pieters-Woluwe. Het Stocletpaleis staat links van knooppunt 26, aan de overkant van de Tervurenlaan. Het is gebouwd tussen 1905 en 1911 en werd algemeen beschouwd als een toonvoorbeeld van een modernistisch gebouw. De opdrachtgever was Adolphe Stoclet (1871 – 1949), telg uit een bankiersfamilie. Hij liet de Weense architect Josef Hoffman (1870 – 1956) de vrije hand. Verschillende Weense kunstenaars werkten eraan mee. Het paleis is nog steeds eigendom van de Stocletfamilie en niet toegankelijk. Jammer dat er aan het hek geen foto’s hangen van hoe het er binnen uitziet. In de eetkamer bijvoorbeeld werkte de wereldberoemde kunstenaar Gustav Klimt een fries uit. Maar ook aan de buitenkant is voldoende te zien. Boven prijkt een bloemenkapel dat door vier indrukwekkende koperen figuren wordt ondersteund. Niet iedereen was bij de oplevering in 1911 even enthousiast. Er ging zelfs een petitie rond onder de buurtbewoners om het gebouw af te breken. 

Waar we aan knooppunt 26 op het Leopold II – kruispunt de Tervurenlaan dwarsen, staat links een zuil. Ter ere van welk legeronderdeel werd deze zuil opgericht? 

Het Jubelpark staat vol gebouwen die in opdracht van koning Leopold II zijn opgetrokken. Voordien was dit vlakke, zacht aflopende plateau naar de Wetstraat een oefenterrein van het leger. De triomfboog dateert van 1880, maar kreeg pas 25 jaar later bij de 75e onafhankelijkheidsverjaardag van België, zijn huidige monumentale uitzicht. Tegenstanders van de koning noemden het ook wel het monument van de afgehakte handen, omdat een deel van de financiering ervan uit Kongo kwam. De triomfboog verbindt twee tentoonstellingszalen. Aan de ene kant heb je Autoworld en aan de andere kant het Legermuseum. Via het Legermuseum heb je toegang tot de triomfboog, van waar je een machtig uitzicht hebt over Brussel. Nog in het Jubelpark vind je ook het Koninklijk Museum voor Kunst en Geschiedenis. 

Fiets naar de triomfboog. De zuilen van het monument worden geflankeerd door beelden die de provincies voorstellen. Welk dier herken je bij het beeld voor de provincie Namen?

Hier lag eeuwenlang de privétuin van het Coudenbergpaleis. De Bourgondische vorsten kwamen er in het ene deel van het park jagen op ter plekke gefokte wilde dieren als everzwijnen en herten. Het andere deel was een siertuin. De brand van 4 februari 1731 die het Coudenbergpaleis in de as legde, verwoestte ook de siertuin. Het duurde tot 1776 voor er werk werd gemaakt van een nieuw park, het huidige Warandepark. Het ligt tussen het Federale Parlement en het Koninklijk Paleis. De werken namen maar liefst acht jaar in beslag omdat de grond moest opgehoogd worden. Dat lukte niet helemaal. Aan de uitgang bij het Koninklijk Paleis zijn nog steeds twee diepe dalletjes te zien. Het zijn de resten van een langgerekt dal waar vroeger tornooien plaats vonden. De dalletjes zijn lang afgesloten geweest voor bezoekers omdat er ‘ontucht’ bedreven werd. Het fonteintje uit de vraag werd er neergezet om straatlopende kinderen van gratis drinkwater te voorzien.

Links van de achthoekige fontein (kant koninklijk paleis) in het Warandepark staat een lieflijk drinkwaterfonteintje waar amper nog water uitkomt. Wat draagt het watermeisje in haar rechterhand? 

Om de Grote Markt te bereiken, fiets je aan de Flanders Shop van Toerisme Vlaanderen op de Grasmarkt links in het smalle Vlees-en-Broodstraatje.

De Grote Markt is erkend als UNESCO werelderfgoed. Het plein zelf is geplaveid in de 14e eeuw. Het stadhuis dateert uit de 15e eeuw en in de eeuwen nadien kwamen de rijkversierde gildehuizen erbij. Het is moeilijk voor te stellen, maar tussen 1945 en 1990 was dit plein één grote parking. Gelukkig is de Grote Markt ondertussen verkeersvrij en kan je hier vrij rondwandelen. Ooit werden hier grootse riddertornooien georganiseerd en nog steeds kan het plein aardig vol lopen als bijvoorbeeld de Rode Duivels hun fans toezwaaien. Het Brussels City Museum bevindt zich in het neogotische Broodhuis. Je ontdekt er de rijke geschiedenis van de stad. 

Eén van de bekendste afbeeldingen van de Grote Markt werd gemaakt op 5 juni 1568. Wat gebeurde er die dag volgens het infobord voor het Brussels City Museum? 

Toegegeven, het moeras van Ganshoren en Jette straalt nu niet meteen een ‘nationaal monument’ – gevoel uit. Maar we moeten aan tien geraken en deze plek is een zeldzaamheid in het hoofdstedelijk gewest. Ooit waren er plannen om hier een invalsweg naar Brussel aan te leggen, maar gelukkig is daar niets van in huis gekomen. Brussel werd ooit omringd door moerassige gebieden. Deze moerassen in Ganshoren en Jette zijn daar de enige overblijfselen van. De Molenbeek zorgt voor een constante aanvoer van water. Het lokt heel wat vogels, waardoor een deel van het moeras van Jette is afgesloten als natuurreservaat. Net voorbij deze groenzones fiets je verder door het prachtige Koning Boudewijnpark dat een ontmoetingsplaats is voor omwonenden met wandelpaden, banken en speelpleintjes. De bloemenboerderij waarvan we de naam zoeken, stelt mensen tewerk die moeilijk toegang hebben tot de arbeidsmarkt. Ze werken er met een plukabonnement waarmee je tussen eind maart en eind oktober wekelijks een boeket kan gaan plukken. Aan de kop van de openluchtboerderij is een hopveld aangelegd en op het einde, net voor het bos, vind je twee picknickbanken waar je vrij mag op plaats nemen. 

Wat is de naam van de bloemenboerderij net voor je het Moeras van Ganshoren induikt? 

De negen bollen van het Atomium steken boven de Heizel uit. De gigantische stalen constructie werd opgericht voor de Wereldtentoonstelling van 1958. Het stelt de kristalstructuur van ijzer voor, maar dan 165 keer vergroot. Ooit was de Heizel een steengroeve van de Abdij van Affligem. Na de Franse Revolutie kwam het in handen van privé-eigenaars die er bomen plantten. Kort voor zijn overlijden in 1909 kocht koning Leopold II het bos met de bedoeling hier, vlakbij zijn paleis, een residentiële wijk op te richten. De plannen gingen niet door en de stad Brussel kocht het park. In 1935 vond hier een eerste Wereldentoonstelling plaats die maar liefst 20 miljoen bezoekers lokte. Die van 1958 trok 42 miljoen bezoekers. 

Tijdens de klim door de Heizel op weg naar knooppunt 16 passeer je het Amerikaans Theater waar de VRT, toen nog NIR, zijn eerste uitzendingen verzorgde. Welke half afgebrokkelde stripfiguren herken je aan de ingang? 

Het Chinees Paviljoen staat in de steigers en ook de Japanse Toren staat stevig op slot. En dat al sinds 2013 wegens stabiliteitsproblemen. Toch lijkt er redding op komst. Barones Diane Hennebert, de redster van het Atomium en Villa Empain, richtte een vzw op die de restauratie van beide gebouwen moet bekostigen. Voor de sluiting bevonden zich hier de Musea van het Verre Oosten, met in hun collectie vooral oosterse kunstschatten die in voorgaande eeuwen bewust gemaakt waren voor de westerse markt. Beide indrukwekkende en mooi versierde gebouwen zijn begin 20e eeuw opgericht in opdracht van koning Leopold II. 

Net voorbij het Chinese Paviljoen gaat het stevig bergaf. Wat wordt geteeld op de ongebruikte tramsporen links van het fietspad? 

De spoorwegen hebben Brussel en bij uitbreiding heel België een nieuw uitzicht gegeven. Wat vroeger met de koets of per paard werd vervoerd, kon voortaan vijf keer sneller met de trein. Ook het uniforme uur over het hele land hebben we te danken aan de spoorwegen. De eerste spoorlijn, die van Brussel naar Mechelen, passeerde in 1835 door Schaarbeek. 

Het was trouwens koning Leopold I die mee de kar trok om de eerste spoorlijn op het Europese vasteland in België aan te leggen. De havens klaagden dat ze niet snel genoeg hun goederen konden transporteren. Leopold I had jarenlang in Groot-Brittannië gewoond en kende de nieuwe uitvinding van de locomotief. Hij ‘spoorde’ de regering aan om contacten te leggen met de Britse ingenieurs. Ondertussen passeren dertien sporen het station van Schaarbeek. Hier is nu ook Trainworld onder gebracht, een gigantisch belevingsmuseum over de geschiedenis van de spoorwegen in België. 

Wie of wat komt uit de ‘S’ gekropen van de naam van het restaurant van Trainworld? 

1. Handen - 2. Mijnwagentjes – 3. Cavalerie – 4. Geit – 5. Schelp – 6. De onthoofding van de graven Egmont en Horne – 7. Fleurakker – 8. De Kiekeboes – 9. Waterkers – 10. Een jongen