Elektrisch toeren door Zweden

Geef toe: je hebt je ooit al afgevraagd waar de mensen van Ikea al die namen vandaan halen. Kallax: dat zijn die mooie, strakke boekenkasten. Maar eigenlijk is het een plaatsje in de buurt van het Noord-Zweedse Luleå… Elke plaats heeft zijn verhaal, bedenken we ons, terwijl onze Polestar vanuit Göteborg geruisloos over de snelweg naar Åmal flitst. Onze bestemming: Höljes, een onooglijk plaatsje in Värmland, dat schurkt tegen de Noorse grens. En voor de meubelofielen: een fraaie hanglamp.

Bospizza voor arme houthakkers

De Polestar laden we op in Borgvik. We hebben er afgesproken met Johanna Magnusson. Ze leidt ons rond in Sliperiet, een voormalige papierslijperij die nu is omgebouwd tot een fraaie tentoonstellingsruimte voor hedendaagse kunst, gerund door haar broer, de BZ (Bekende Zweed) Oscar Magnusson. Hij is muzikant en vriend aan huis bij een rist Hollywoodsterren. Dankzij zijn naam en faam weet Oscar bekende kunstenaars naar het piepkleine plaatse Borgvik te halen. Sliperiet werd in no time een echte ‘must-see’ in het bosrijke Värmland. Borgvik zelf haalt zijn faam van zijn voormalige ijzermijn, waar het ijzer vandaan kwam waarmee de Eiffeltoren is gemaakt. Niet slecht, als referentie.

De Polestar brengt ons naar The Lodge in Torsby, zo’n 100 km verder noordelijk. The Lodge wordt gerund door een Nederlands koppel dat hier met smaak en stijl vakantiegangers herbergt. Terwijl onze e-auto oplaadt, spreken we met Morgan Östlund uit Höljes, het plaatsje dat een eindje meer naar het Noord-Westen ligt. En zijn naam gaf aan een Ikea hanglamp: ‘Toen ik op reis was in Spanje, liep ik een Ikeawinkel binnen. Tot mijn verbazing zag ik er een lamp hangen die naar mijn kleine dorpje genoemd is. Hoe grappig!’ Er wonen amper 50 mensen, maar één keer per jaar stromen er zo’n 20.000 rallyfanaten toe, voor de jaarlijkse FIA World Rallycross. Door Värmland loopt de Klararivier, die gebruikt werd om hout (toen het goud van Zweden) te transporteren. Het transport langs de 100 km lange, rustig kabbelende rivier, liep precies langs de plek waar Marc Houbiers en Joanne Kloosterboer nu hun B&B runnen. We luisteren naar hun verhaal terwijl ze op vuur gebakken ‘Kulbullar’ bereiden, een Värmlandse zoute pannenkoek met spek. En een toefje bosbessenjam om het af te werken. ‘Een bospizza voor de arme houthakker’, horen we.

Zweeds meertje in je badkamer

Ikeaproducten vind je overal in Zweden. Dus ook in Dalarna. We glijden de volgende ochtend, na een fijn ontbijt mét Hollandse hagelslag, van een hanglamp in Värmland naar een vuilnisbakje in Dalarna: het is een traject dat we op zo’n 3 uur cruisen door prachtige naaldwouden afleggen. Onderweg evolueert de natuur langzaam: het blijven enorme boslandschappen, doorkruist met kaarsrechte wegen, maar er komt wat meer mos, en wat meer open bebossing. Dalarna lijkt daardoor net een tikkeltje noordelijker dan Värmland.

We komen aan in Sundborn bij het Toftanmeer. Toftan? Juist, een vuilnisbakje voor in de badkamer. Gelukkig heeft Sundborn heel wat meer te bieden dan zijn naam. Hier in Sundborn ligt de iconische 19-eeuwse schilder Carl Larsson begraven. We lopen door zijn kleine maar fijne museumpje en leren hoe hij leefde en werkte. ‘Hij portretteerde vaak zijn eigen familie, met zijn vrouw – de kunstenares Karin Larsson - als volleerde styliste. Hij is mateloos populair bij alle Zweden. Hoe dat komt? Eigenlijk postte hij Facebookfoto’s avant-la-lettre’, zegt Martin, de gids die ons daarna in een kajak over het Toftanmeer loodst. ‘Larsson gaf met zijn familiekiekjes elke Zweed een gevoel van geborgen veiligheid.’ Het typeert meteen hoe de modale Zweed – Håkan-met-de-pet – naar het leven kijkt: geniet vandaag, en doe dat rustig aan. Precies zoals we zelf over het vuilnisbakjesmeer peddelen. ‘Alle Ikeaproducten voor de badkamer hebben in hun naam een link naar water’, zegt Martin. ‘Vandaar dat ons meer haar naam gaf aan een vuinisbakje voor de badkamer.’ We sturen onze kajak terug naar wal en lopen door het dorpscentrum: houten huisjes in Falurood, het rood dat uit Falun komt. En vertrekken naar onze volgende stopplaats.

De schatkist van Zweden

Van Sundborn is het niet ver meer tot Falun, de hoofdstad van de regio Dalarna. Vandaag is het een modaal stadje van gemiddelde grootte, maar in de zestiende eeuw was het na Stockholm de tweede grootste stad van het land: goed voor zo’n 9.000 inwoners. De reden? De voormalige enorme kopermijn die vandaag als Unesco werelderfgoed beschermd is. In de zestiende eeuw was de Falu Gruva de grootste kopermijn ter wereld. Ze zorgde niet alleen voor veel, hard, soms gevaarlijk werk, maar ook voor welvaart voor het hele land. ‘Zwedens schatkist ligt 67 meter onder de grond’, horen we van gids Johanna. Ze neemt ons mee naar duistere dieptes, waar eindeloze hoeveelheden koper gedolven werden. ‘En ook ijzer, zilver, goud, lood, zink en sulfer werden hier opgegraven. In 1992 ging de mijn definitief dicht, zo’n 1.000 jaar nadat het eerste koper hier gevonden werd. Het was een bok – Kåre genaamd - die met zijn hoorns in de grond woelde. Zijn rode hoorns werden door de boer opgemerkt. Die besloot om zijn beest de volgende dag te volgen. Zo stootte hij op wat later de grootste kopermijn ter wereld zou worden.’ Vandaag is die koperwinning niet langer rendabel. Wat overblijft is een interessant museum, een boeiende ondergrondse mijnwandeling en een enorme krater. ‘Wie deze koperberg nooit bezocht, heeft Zweden niet gezien’, schreef de achttiende-eeuwse wetenschapper Olof Nauclér.

Onze roadtrip gaat verder in oostelijke richting: we rijden naar Norberg, vandaag gekend als Ikea klaptafeltje. Norberg is nu een dorpje van niks, dat zacht ronkend mooi ligt te wezen in Västmanland. We wandelen langs de B&B Rutgården van de Nederlandse Annemieke Peulers. Haar stekje heeft een fraaie, wat Brits aandoende cottagestijl. Het dorpje is vooral beroemd door zijn koffiehuisje dat bezoekers uit heel Zweden aantrekt. Gidse Minea Funk loodst ons binnen in Elsa Anderssons Konditori, waar we een Tango Tårta proeven: een taartje met amandel, room, vanille en een stukje ananas. Eens te meer het bewijs dat Zweden zoetebekken zijn. We gaan voor een latté.

We houden even een stop in Kungsörstorp, aan de westelijke kustlijn van het Mälarenmeer. Tijd om de elektrische auto bij te tanken. We eten gastronomisch, met heerlijk bereide kabeljauw, en raken amper uitgekeken op het licht dat continu verandert boven het enorme Mälarenmeer.

Nadien is het tijd voor - keukenkastdeur - Askersund.  Dat plaatsje ligt in de Örebroregio, aan de noordkant van het Vätternmeer. Askersund zelf is wel blij met de Ikeavermelding, horen we van Linnéa Björk: ‘die benaming verwijst volgens ons naar het hout dat we hier produceren. ‘Ask’ – es in het Nederlands – is ook de houtsoort waarmee deze kastdeur gemaakt is.’ Het dorpje zelf staat vol met houten huizen. We wandelen erdoorheen en proberen de oldtimers te tellen. Onmogelijk, Askersund is een pleisterplaats voor wie van oude, verchroomde, langzaam rijdende auto’s houdt.

Royale lifestyle

Eén van de bezienswaardigheden in Askersund is toch het neoklassistische  Stjernsundkasteel. Dat ligt op een schiereiland in het Vätternmeer. In het midden van de 17e eeuw was dit kasteel van de Zweedse koninklijke familie. Het werd later aan een adellijke familie verkocht, die het afbrak en een nieuw kasteel op dezelfde plaats bouwde. Nadien werd dat kasteel opnieuw verkocht, deze keer aan koning Carl XIV Johann, die het als rustplaats zag op zijn vele reizen tussen Stockholm en Oslo. Vandaag is het een goed bewaarde herinnering aan een pompeuze, koninklijke en adellijke lifestyle. Upstairs-downstairs regeert in het hele paleis. Er is zelfs een apart biljartpaviljoen, waar vrouwen niet welkom waren.

We blijven niet slapen in dit Frans aandoende kasteel, maar gaan dat doen in een hangende boomtent op het piepkleine eilandje van Askersund. ‘Da’s soft avontuur in een authentieke outdoorsfeer’, horen we van Michael Malmborg, bezieler en brein achter Askersund Outdoor. Glamping oftewel kamperen met een zekere glamour, wint in Zweden aan interesse. Steeds vaker kan je logeren in een tent, een boomhut, of een andere kleine locatie zonder al de stress van het echte kamperen: je bed is opgemaakt, je kampeert in een heuse hotelsfeer. Het beste van twee werelden.

Maar eerst wandelen we langs de oevers van het Vätternmeer, met gidse Kersti Beck Larsson. Ze neemt ons mee naar de Harge Uddar, en natuurreservaat met prachtige zichten op ‘Zwedens geheime archipel’: zo’n 250 kleine eilandjes liggen verstrooid over het noordelijkste deel van het Vätternmeer. We bewonderen de blauwgroene kleur van het meerwater, klauteren langs naald- en loofbomen op en neer. En pauzeren doen we met een kaneelbol en eigenhandig gekookte koffie. We genieten eindeloos van de ongerepte natuur, de ruimte, het licht, het geklots van het water. Kastdeuren, hanglampen en afvalbakjes lekker ver weg. Maar toch ook weer niet…

Er wordt weinig gecommuniceerd over de manier waarop Ikea zijn producten een naam geeft. Wel zijn enkele ‘vuistregels’ bekend:

• Badkamerartikelen: Zweedse plaatsnamen aan het water
• Tafels, boekenkasten, eettafels en meubels: Zweedse plaatsnamen
• Stoelen, kasten en bureaus: Zweedse jongensnamen
• Gordijnen en stoffen: Zweedse meisjesnamen
• Producten voor kinderen: Zweedse dierennamen