Geschiedenis die lééft

Dag 1

Een keizer in vuur en vlam

Of ik het verhaal van Hanske de Krijger ken? Gilbert wijst naar de toren van het stadhuis: ‘Daar staat hij te blinken in de zon. En zie je op zijn vlaggenstok die twee cirkeltjes, verbonden met een boogje? Dat is zijn bril. Want Hanske werd op de uitkijk gezet toen keizer Karel op bezoek kwam. Wakkere Hans viel in slaap en de keizer stond al op de Markt voor de notabelen er goed en wel erg in hadden. Die waren boos natuurlijk en gaven Hanske een bril zodat hij beter uit zijn doppen zou kijken.’

‘Ach, het is maar een verhaal’, lacht Gilbert, ‘en die bril in het stadswapen is gewoon een gestileerde A van Audenaerde, de oorspronkelijke schrijfwijze.’ Maar dat de keizer op bezoek kwam staat buiten kijf. Hij viel als een blok voor de mooie Johanna van der Gheynst, dienstmeid van de gouverneur. Negen maanden later beviel Johanna van een dochter, de latere Margaretha van Parma, landvoogdes van de Nederlanden en zelf moeder van Alexander Farnese.

Kijk, voeg bij zo’n verhaal het schitterende laatgotische stadhuis en ik val ook als een blok, zij het niet met de broek op de enkels. Binnen katapulteert het MOU, het Museum van Oudenaarde en de Vlaamse Ardennen, me terug in de tijd. Gilbert heeft stadsgids Danielle Jammar erbij gehaald. Ze vertelt hoe de lakenhalle met Doornikse steen gebouwd is, betaald door rijke handelaren en aangevoerd over de Schelde. ‘Vandaar de uitdrukking steenrijk zijn’, weet ze. ‘Later stond aan diezelfde Schelde heel Europa neus aan neus met Zonnekoning Louis XIV toen die beslag wilde leggen op Spanje en zijn kolonies.’

De uitvinding van het logo

Dan stappen we het schemerduister van de zaal met de wandtapijten binnen. Danielle wijst op een tapijt dat verhaalt over Alexander de Grote. ‘Gekocht op een veiling in Italië en zo goed als zeker een cadeau voor Alexander Farnese bij zijn Blijde Intrede. En zie je in de hoek van een tapijt dat brilletje van Hanske de Krijger, dan weet je zeker dat het hier is gemaakt.’ De keizer verplichtte elke stad een eigen merkteken te plaatsen in haar producten. Misschien was hij daarmee wel de uitvinder van het logo.

‘En zie je hoe die twee tapijten op elkaar lijken? Ze stellen allebei een prieel voor met exotische dieren. Maar het ene is een stuk eenvoudiger dan het andere. Het toont aan hoe er dealtjes werden gesloten. Een wever werkte naar een tekening en kon tien vierkante centimeter per dag maken. Aan één tapijt werkte hij een heel jaar. Was het tapijt klaar, dan diende de tekening voor nog een kopie. Vaak voor een minder gefortuneerde klant en eenvoudiger uitgevoerd. Dat ging sneller.’

Als vanzelf komen we onder het dakgebinte bij de zilvercollectie De Boever-Alligoridès. Wat begon met Oudenaards tafelzilver van Hélène Alligoridès groeide na haar dood uit tot een Europese collectie. Zo krijg je een compleet gedekte tafel te zien naast drinkbekers, gegraveerde schalen en schertsbekers. Dat waren vrolijke constructies waarmee je na het diner spelletjes kon spelen of tafelgenoten foppen. Een liggend hert met op zijn borst het wapen van Veere hoort bij de topstukken.

Tuinieren voor het volk

Tijd voor een ander verhaal. ‘Wat dichter bij het volk ook. We nemen de Gevaertsdreef’, gidst Gilbert. ‘Den boulevard, zeggen we hier. Oudenaarde was een textielstad. Daar schiet niet veel van over, al zie je dat aan deze huizen nog wel’, zegt Gilbert. ‘De werkgevers deden aan sociale woningbouw, dicht bij het werk. Er was ook een café en een gildehuis voor de arbeiders. Daar konden ze samenkomen, vergaderen en een glas drinken.’ In de Valk heet dat huis aan de splitsing met de Hofstraat. Ondanks de naam kreeg het afbeeldingen van een spinnewiel en een weefgetouw in zijn gevel.

Nog zo’n sociale meneer was Amédée Liedts. Hij woonde in het kasteeltje bij de vijver in het mooie park Liedts, stierf kinderloos en schonk die groene long met aanhorigheden aan de stad. Maar alles moest blijven zoals het was, ook de volkstuinen aan de Hofstraat. En zo is het tot op vandaag. Roland Darragas kan niet meer zonder zijn moestuin. ‘Ik heb mijn hof al twintig jaar, meneer, en ik ben hier alle dagen een uur of zes, zeven bezig’, zegt Roland. ‘Ik ben 78 jaar en ge denkt toch niet dat ik de hele dag thuis voor mijn tv ga zitten. Dat het er hier piekfijn bij ligt, zegt ge? Ah ja, ik heb daar mijn plezier van en we doen daar ons profijt mee. In de winkel moet ge ervoor betalen. En weet ge, ik weet tenminste wat ik eet.’

Overal kerken

Als we langs de Schelde terugwandelen naar de Markt merk ik op dat Oudenaarde een erg katholieke stad lijkt. Een kerk, een klooster en een abdij hier, een begijnhof en nog een kerk daar, om nog te zwijgen van het Bisschopskwartier. En dat allemaal in één oogopslag. ‘Heeft weer met die Schelde te maken’, weet Gilbert. ‘Aan gene kant ligt Pamele. Dat was vroeger eigendom van de Heren van Pamele. Dus, een eigen kerk. En de abdij van Maagdendale ernaast. Aan deze kant het begijnhof, tot op vandaag in ere gehouden en nog steeds bewoond. En de Walburgakerk natuurlijk, met de oudste beiaard van Vlaanderen. Sinds kort hebben we een nieuwe basklok: Carolus, bijna drie-en-een-halve ton zwaar. En morgen gaan we naar Ename.’

Dag 2

Mee met Vlaanderens Mooiste

Tijdens de Ronde van Vlaanderen heeft Oudenaarde met de Koppenberg, de Oude Kwaremont en de Paterberg elk jaar weer een spannende finale in huis voor renners en supporters. Alsof dat niet genoeg is, kan je het hele jaar door naar het Centrum Ronde van Vlaanderen, een belevingscentrum voor elke liefhebber. Een audiogids loodst je door de geschiedenis en wetenswaardigheden van de Ronde. Carl Berteele, radioman op de motor, vertelt het je allemaal met korte, onderhoudende anekdotes. Onderweg doe je mee aan een quiz over het wielerfenomeen, je bewondert de fietsen van winnaars en coryfeeën. Je kan zelfs mee op de koersfiets om met een VR-bril door het landschap te racen.

Rondje Ename

In het Centrum kan je fietsen huren en een douche nemen, wij springen in het zadel voor een rondje Ename. Met een rugzak vol streeklekkers strijken we neer op de ruïnes van de abdij van Ename. Je zou het de plek niet aangeven, maar meer dan duizend jaar geleden was Ename heel belangrijk. Daar, aan de oever van de Schelde, was het samen met Antwerpen en Valenciennes een belangrijk bolwerk van de Duitse keizer om zich tegen Frankrijk te verdedigen. Met weinig succes. Ename werd onder de voet gelopen, het militaire bolwerk moest plaats ruimen voor een benedictijnenabdij. En nog geen kleintje ook. Ontdek die hele geschiedenis op het interactieve Tijdvenster en weet dat niet de godsdienstoorlogen maar wel de Franse Revolutie de abdij definitief naar de verdoemenis hielp.

Het moderne Provinciaal Erfgoed Centrum naast de ruïne draagt zorg voor belangrijke erfgoedstukken. Je leert er meer over bij een geleid bezoek. Wat verderop, naast de Laurentiuskerk, bezoek je het Provinciaal Archeologisch Museum. Met een iPad in de hand loop je langs allerlei vondsten uit de abdij en maak je kennis met heel wat figuren die lang geleden een beroep uitoefenden in en rond de abdij. Laat je bijpraten door een grafdelver, een veerman, een hovenier en een zekere Edmond Beaucarne.

Huis van verbazing

Edmond schreef een boek van dik achthonderd bladzijden over zijn geliefde Ename en stond mee aan de wieg van ons koninkrijk. Zijn familie had zich toen al generaties gesetteld tussen de notabelen van de streek. Na driehonderd jaar in familiebezit wordt het Huis Beaucarne al enkele jaren opengesteld door de nog jonge nazaat Julien Fornari en zijn verloofde Lena Vastesaeger. Julien is een begenadigd verteller. Valt je mond niet als vanzelf open van dit grote huis vol verrassingen en herinneringen, zijn verhalen en anekdotes doen daar nog een goed gedocumenteerde schep bovenop.

Eeuwenoude deuren, beelden en ornamenten, een monumentale krakende trap, koperen kookgerei in de keuken en nog een kogelinslag in een kast. Een verzameling schelpen van over de hele wereld, netjes opgesomd in een handgeschreven inventaris. Een kist met bankbiljetten uit de tijd van de Franse Revolutie. ‘Helaas waardeloos, maar wel een schat op zolder gevonden’, weet Julien. Een kamer vol poppenhuizen en miniatuurtheaters. Een muziekkamer waar koningin Elisabeth wel eens kwam luisteren naar een huisconcert. Je weet niet wat je ziet. En het strafst van al: het hoort allemaal bij elkaar, gewoon doorheen de eeuwen zo gegroeid en bewaard.

‘We hebben ook nogal wat stukken uit de abdij van Ename’, vertelt Julien. ‘Toen die zwaar te lijden had onder de Franse Revolutie wist burgemeester Jean-François Beaucarne grote delen van het interieur op te kopen. Dus hebben we hier een paar schilderijen van abten, een gotische lessenaar, een sacristiekast, houten beelden én een zeldzaam handschrift, de Regulen voor de dienaren. Daarin somde abt Antoine de Loose minutieus alle taken van het personeel doorheen het jaar op. Van den visscher tot den slagher, en van den cock tot de chirurgijn.’

Nostalgie onder de druivelaar

En dan neemt hij ons mee de lange tuin in, wijst op het theehuis en een moerascipres om uit te komen bij de imposante serre. Ook al groeit een oude druivelaar dwars door de ramen en is ze dringend aan herstel toe, ze barst van de charme. Dit was de speeltuin van Jean-Baptiste Beaucarne, notaris om den brode en bovenal gepassioneerd plantenkweker. ‘Met zijn orchideeën viel hij in binnen- en buitenland in de prijzen. Trouwens, zijn naam leeft nog altijd voort’, weet Julien. ‘Jean-Baptiste slaagde er als eerste in om een exotische plant uit Mexico hier te laten bloeien. Veel mensen kennen die als Olifantspoot, een plant met spitse, afhangende bladeren en een knoert van een knol onder aan de stam. De officiële Latijnse naam is beaucarnea recurvata. We hebben nog altijd een exemplaar uit de negentiende eeuw in huis.’

Hoe is dit jonge koppel – Julien is pas dertig – er in godsnaam bij gekomen om dit huis in ere te herstellen? Dit moet een titanenwerk zijn. ‘Ik heb mijn masterproef kunstgeschiedenis over dit huis geschreven’, vertelt hij. ‘Toen de familie het huis te koop wilde stellen, kon ik het niet over mijn hart krijgen om dit allemaal verloren te laten gaan. Dus zetten Lena en ik ons in om het te bewaren, te restaureren en te koesteren. We beseffen dat het veeleisend is. Een levenswerk zelfs, maar ik kan me geen mooier doel inbeelden.’