Rondreis: Palestina

Onze eerste uitvalsbasis is het wereldberoemde Nazareth, de stad van Jezus. In het zog van een groep Braziliaanse bedevaarders trek ik er ‘s avonds mee op processie naar de grot waar volgens de overlevering de engel Gabriël aan Maria de komst van Jezus aankondigde. De grot bevindt zich in de moderne Basilica of the Annunciation, de grootste basiliek van het Midden-Oosten. Indrukwekkend en een bijzonder origineel onderdeel van de site zijn de vele fresco’s en schilderijen van Maria, die er zowel met Afrikaanse, Aziatische, Latijns-Amerikaanse als westerse looks staat afgebeeld. Tijdens het gebed aan de grot, de handen naar de hemel gericht, roept de priester in verschillende talen op tot vrede. De gelovigen beantwoorden met een gebed. Maar zullen deze gebeden een verschil maken?

De christelijke beschermlaag over Nazareth betekent niet dat er momenteel geen spanningen zijn. Israëlische investeerders hebben een nieuw stadsdeel opgetrokken, inclusief een nieuw stadhuis en winkelcentra, waardoor het centrum van de stad geleidelijk aan verschuift. Buitenlandse toeristen worden zo veel mogelijk in Israëlische hotels ondergebracht. Dat alles heeft er mee voor gezorgd dat de soek in het historische centrum er vandaag verwaarloosd bijligt. Enkele Palestijnse dames willen het imago van het oude Nazareth weer opkrikken.

Met het Liwan Cultural Café hebben ze in een smal steegje van de soek een alternatief gemeenschapscafé opgericht. ‘Toeristen zien in Nazareth al te vaak alleen maar de historische stenen, niet de levende stenen’, vertelt Sally Azzam, een van de initiatiefneemsters. ‘Met optredens, films en andere culturele activiteiten willen we in ons café de verschillende bevolkingsgroepen dichter bij elkaar krijgen.’ Met onze groep van twintig Belgen zorgen we meteen voor een vol huis in het Liwan Cultural Café, waar we plaatselijke jongeren en leerkrachten ontmoeten. Helaas horen we enkele aangrijpende getuigenissen over hoe moeilijk het is om als Palestijnse jongere school te lopen in Israël.

Op weg naar de Westelijke Jordaanoever moeten we in Jalamah een allereerste checkpoint voorbij. Bij het naderen van de kilometerslange omheining en wegversperringen vraagt gids Husam of een van onze blonde medereizigsters vooraan in de bus wil komen zitten. En jawel, het trucje werkt. De Israëlische militairen en veiligheidsagenten knikken vriendelijk en zonder extra paspoortcontrole mogen we verder. Officieel reizen we vanaf nu op Palestijns grondgebied, al is dat niet helemaal zo duidelijk. ‘Sinds de vredesakkoorden van Oslo in 1993 is Palestina in drie zones opgedeeld’, legt Husam uit. ‘In zone A – meestal steden - hebben de Palestijnse autoriteiten volledige soevereiniteit. In zone B is er gemengde controle, maar belangrijke bevoegdheden zoals huizen- en wegenbouw zijn in Israëlische handen. In zone C, het overgrote deel van het Palestijnse grondgebied, geldt de Israëlische militaire wetgeving.’ Husam vergelijkt het huidige Palestina met kaas met gaten, en de gaten zijn de Palestijnse steden.

Tijdens onze verplaatsingen op de Westelijke Jordaanoever valt op hoe sterk de Israëli’s zich Palestijns grondgebied toe-eigenen. Gids Husam wijst ons erop dat op bijna elke heuvel een Israëlische kolonie is gevestigd. Zodra er zich enkele kolonisten hebben gevestigd, begint de Israëlische staat met de aanleg van wegen en waterleidingen. Van enkele woonwagens groeit de kolonie dan uit tot een heus dorp, soms zelfs tot een middelgrote stad. En om die Israëli’s te midden van Palestijns gebied te beveiligen, komen er dan weer militaire checkpoints bij. Die geleidelijke invasie gaat in tegen de Oslo-akkoorden van 1993. En ondertussen wordt het Palestijns grondgebied alsmaar kleiner, en dus economisch alsmaar minder leefbaar.

In de omgeving van Jeruzalem is de situatie heel kritiek geworden voor de Palestijnen. Rondom de stad hebben de Israëli’s een metershoge muur van gewapend beton opgetrokken. Met die muur wil Israël Palestijnse zelfmoordterroristen tegenhouden, maar ze beperken in een klap ook de bewegingsvrijheid van honderdduizenden onschuldige Palestijnen. Voorts is de Israëlische staat ten oosten van Jeruzalem volop bezig met de aanleg van een corridor, die de Westelijke Jordaanoever zou moeten verdelen in een noordelijk en zuidelijk deel. Gelukkig houdt een
Amerikaans veto de finale realisatie van dit plan vooralsnog tegen.

Na een vluchtig bezoek aan Jeruzalem met de traditionele heilige plekken, zoals het Heilig Graf, de Klaagmuur en de Al-Aqsamoskee, leidt ons reisparcours richting Bethlehem. Via een van de vele checkpoints rond Jeruzalem bereiken we Jezus’ geboortestad, die in de buitenwijken vooral gedomineerd wordt door de akelige veiligheidsmuur rond Jeruzalem. Aan de Palestijnse zijde van de muur hebben de wereldberoemde graffitiartiest Banksy en plaatselijke kunstenaars kleurrijke street art aangebracht, maar uiteindelijk blijft de muur een symbool van wanhoop. Een positievere uitstraling gaat uit van de eeuwenoude Geboortekerk. Toeristen van over de hele wereld schuiven er aan voor een groet aan de gouden ster, die aangeeft waar volgens de overlevering de kribbe van Jezus heeft gestaan.

Wij overnachten in Bethlehem en bezoeken Aida, een van de grootste Palestijnse vluchtelingenkampen. De meeste families in dit kamp kwamen er terecht kort na de oorlog van 1948 en de noodtenten van destijds evolueerden tot armzalige huizen. Medewerkers van het Lajee Youth Center gidsen er ons tot bij verschillende families, die ons hartelijk uitnodigen voor koffie en gebak. Ondanks hun levenslange lot van vluchteling koesteren veel inwoners in dit kamp de hoop om op een dag terug te keren naar het dorp van hun vaak al overleden ouders of grootouders. De lege bussen traangas, kogelhulzen en een zwartgeblakerde wachttoren verraden dat de spanningen met het Israëlische leger hier geregeld hoog oplopen.
Het VN-kantoor staat er opvallend leeg bij…

Hoop en wanhoop blijven elkaar afwisselen tijdens deze inleefreis. In het zuidelijke gedeelte van de Westelijke Jordaanoever volgt nog een bezoek aan Hebron, waar de graven van Abraham, Isaac en Jacob liggen. Voor de Joden is dit een van de meest heilige plekken, maar de graven van deze aartsvaders bevinden zich vandaag in een moskee! Bovendien in Palestijns gebied, al regelen Israëlische militairen dan weer de toegang tot het heiligdom. En om de spanningen tussen Palestijnen en Israëli’s hier nog wat aan te scherpen, zijn er in het centrum van Hebron enkele Israëlische kolonies gesticht. Extremisten aan zowel Palestijnse als Israëlische kant vinden in Hebron dan ook alle elementen terug voor een explosieve cocktail van geweld en religieus fanatisme.

Een boeiende én veilige manier om de stad te verkennen, is een rondleiding van Breaking the Silence. Deze organisatie bestaat uit Israëlische ex-soldaten, die de militaire bezetting niet meer zien zitten. Zij hopen op een geweldloze oplossing van het conflict en tijdens hun rondleidingen proberen ze op een toegankelijke manier deze complexe situatie uit te leggen. Een aangrijpende plek in Hebron is a-Shuhada. Tot in de jaren negentig was dit een drukke winkelstraat, maar wegens de nabijgelegen Israëlische nederzettingen is het nu een verboden zone voor Palestijnen. Pure waanzin. Het gevolg van het verbod is een desolate wijk in het hart van de stad met alleen maar Israëlische militairen in het vizier.

Om te bekomen van zoveel indrukken, trekken we op een van onze laatste reisdagen nog even naar het diepste punt ter wereld: de Dode Zee. Na een bezoek aan Masada met de ruïnes van het 2.000 jaar oude versterkte paleis van Herodes volgt er een ontspannen dip in het zoute water van de Dode Zee. En als ultieme finale: een wandeling in het spoor van bedoeïenen die ons bij vollemaan door de woestijn leiden. Een magisch moment. Met z’n allen hopen we op een dag hier terug te keren, hopelijk zonder militaire checkpoints en met vrede voor Palestijnen en Israëli’s.

Tekst Kris Clerckx – Foto’s Michaël Dehaspe

Dit artikel is verschenen in maart 2017.