5 x wandelen in het Nationaal Park Scheldevallei

De Schelde kent getijden tot in de omgeving van Gent. Bij stormtij, hoogtij gecombineerd met een noordwesterstorm, rolt een gevaarlijke vloedgolf de Scheldevallei binnen. Voeg nog een volle of nieuwe maan toe en de situatie kan uit de hand lopen. In 1976 werd het dorp Ruisbroek getroffen door een watersnoodramp. In 1977 werd het Sigmaplan bedacht: voorkom rampscenario’s door de rivier meer ruimte te geven. De Polders van Kruibeke vormen het grootste overstromingsgebied van Vlaanderen en kennen een buitengewoon grote biotopenrijkdom.

• Verken de riviernatuur in de Polders van Kruibeke via een van de vele wandelroutes. De Barbierbeekroute (8,5 km) doorkruist de getijdennatuur bij de Barbierbeekgeul. Bewonder het glinsterende water en de rietvelden op het Vlonderpad en bezichtig de watervallen van Kruibeke. Bij vloed treedt de met graffiti versierde inwateringssluis in werking en vloeit het Scheldewater de polder binnen. De Liefkesboomroute verkent de elzenbroekbossen langs de Rupelmondse Kreek. Bomen staan hier in het water, zoals in een mangrove. In het weidevogelgebied kan je reeën spotten. Ze zwemmen de Schelde over om hier vrolijk rond te huppelen.

Drie zijrivieren van de Schelde vloeien samen ten noorden van Mechelen. De Zenne mondt uit in de Dijle, die op haar beurt samenvloeit met de Nete om de Rupel te vormen. Verstrikt in dat kluwen van waterlopen ligt het gehuchtje Zennegat. In de 18de en 19de eeuw leefden de bewoners van de scheepvaart op het kanaal Dijle-Leuven. In de jaren 1970 streken er hippies en kunstenaars neer, ver van de stad en haar regeltjes. Het Zennegat is omringd door Sigmagebieden die bij stormvloed het rivierwater opvangen en bijhouden.

• Wandel van het Zennegat naar Rumst via de drie fietsbruggen (7 km). Op iedere brug ligt het rivierenlandschap aan je voeten. In de Sigmagebieden Grote Vijver (noord) en Zennegat sijpelt bij vloed Nete- en Dijlewater binnen; bij stormtij lopen ze helemaal vol. Als de toestand kritiek wordt, springt ook het gebied Tien Vierendelen bij, de weilanden waar je koeien ziet grazen. Vogels foerageren en nestelen in de rietvelden, slikken en schorren langs de rivieren. Vergeet dus je verrekijker niet. Na je wandeling dompel je je onder in de dorpsgeschiedenis bij Zennegat 13, een uniek cafeetje met karakter.

De Durme is een getijdengeul van de Schelde geworden. Bij hoogtij kan je zelfs een kleine vloedgolf de rivier zien binnenrollen. Bij laagtij komen metaalgrijze slikplaten bloot te liggen. De middeleeuwse Durme was dubbel zo lang, maar kanalen verlegden de stroom en rivierbochten werden afgesneden. Waar het water dan naartoe moet? In de Sigmagebieden Groot Broek en Klein Broek wordt 97 hectare bos en weiland ontpolderd.

• De twee lussen van de wandelroute Sombeke-Oude Durme tonen de typische rivierlandschappen van de Scheldevallei, maar dan in miniatuurformaat. Handig, zo hoef je minder ver te stappen. Lus 1 (10,5 km) start bij de historische Mirabrug en leidt je naar het pittoreske dorp Sombeke. In het Groot Broek zie je de graafmachines van Sigma aan het werk. Het dorp zelf heeft twee driesen, driehoekige met gras begroeide pleinen. Bewoners dreven er het vee samen dat overdag in de meersen graasde. Via lus 2 ontdek je het Natuurpark Oude Durme (5,4 km). De afgesneden rivierarm veranderde in een paradijs voor amfibieën.

Meersen (of broeken) zijn laaggelegen draslanden langs de rivier. In de winter zink je er weg in de modder, in de zomer kan je ze gebruiken als hooiland of veeweide. Wetlands zuigen overtollig water op en voeren het vertraagd af naar de Schelde. In de Kalkense Meersen verhoogt het Sigmaplan het grondwaterpeil en wordt een oude Scheldearm weer opengelegd. In de zomer zijn de hooi- en graslanden bezaaid met bloemen. Je bereikt dit paradijs voor vogels, vissen, amfibieën en insecten via het veer van Schellebelle, dat al 800 jaar mensen de rivier overzet. Toepasselijk: je moet bellen om de veerman te roepen.

• Wandel langs de Gallowayrunderen, die vredig grazen in de Kalkense Meersen (8 km). Kijken mag, voeren of aanraken niet. Ook grutto’s en kieviten genieten van de rust in het stiltegebied, ze kunnen hier ongestoord broeden. De route start bij het veer van Schellebelle, dat bereikbaar is met de trein.

De Demer is net als de Durme rechtgetrokken. Daardoor verdwenen meanders waar de rivier massa’s water kon opbergen. Het Sigmaproject Demervallei sluit oude rivierarmen weer aan op de stroom en doet de Demer kronkelen alsof hij de Semois van Vlaanderen is. Tussen Diest en Werchter wordt de rivier maar liefst 11 kilometer langer. De nieuwe meanders beschermen de vallei tegen overstromingen en zuiveren het rivierwater.

• In Vinkenberg bij Zichem kan je al met je kano of kajak door de nieuwe oude rivierbocht peddelen en ijsvogels spotten, die op de oever naar vis loeren. Bewonder meanders, hooilanden en wilgenbosjes op de Webbekoms Broekwandeling of wandel in de voetsporen van Ernest Claes en De Witte van Zichem in de sprookjesachtige Demerbroeken.