De natuur als medicijn
De organisatie Effen Weg trekt al twee jaar de natuur in met pijnpatiënten, want wandelen helpt. Het maakt je weer soepel. Onderweg praat je met lotgenoten. De natuur laat je vrijer ademen. En soms besef je dat je even helemaal niet meer aan de pijn hebt gedacht. Nogal wiedes dat Effen Weg in geen tijd stevig groeit.
- Wandelen
Hilde Bongers: 'De natuur werkt helend'
Ze is met veel inzet wandelbegeleidster. ‘Omdat ik zelf na een paar operaties en aan elkaar gezette wervels tot de doelgroep behoor’, vertelt Hilde Bongers. De wandelingen tekent ze helemaal zelf uit. ‘Soms loop ik een tocht wel drie keer voor. Tot het helemaal goed zit’, zegt ze. ‘Het moet niet alleen een mooie wandeling worden. Ik probeer ook zo veel mogelijk over onverharde paden te lopen. Maar het rulle duinzand op de heide probeer ik dan weer te vermijden. Voor sommige mensen is dat te vermoeiend.’
‘Ik neem zelden meer dan vijftien wandelaars mee’, zegt Hilde, ‘omdat ik met iedereen een praatje wil maken. Zo weet ik wat hen bezighoudt en kan ik inspelen op wat ze nodig hebben. Afhankelijk van de groep wisselt het tempo. Soms is er een vrouw met een kruk mee. Dan gaat het wat trager. Vandaag lopen we gezwinder. Het is ook een frisse dag en van stilstaan krijg je kou.’
Als ze de tijd en de energie had werd ze natuurgids. ‘Omdat ik er zeker van ben dat de natuur helend werkt. Bij Effen Weg gaat het ook om die twee: wandelen en natuurbeleving.’
Danny: 'Ik voel hier dezelfde samenhorigheid als in de koolmijn.’
Aan een schoen draagt hij een knalrode veter, aan de andere een bruine die bij de tint van het leer past. ‘Veter gebroken?’, vraag ik Danny Snyers. ‘Neenee, toen ik hoorde van de Challenge Wandel 1.000 km in 2017 heb ik meegedaan’, legt Danny uit. ‘Wie dat lukte, draagt zo’n rode veter. En voilà, ik heb het gedaan. Op naar de tweeduizend dus.’ Het klinkt opgewekt en bijna als vanzelfsprekend.
‘Ach, ik heb altijd graag gewandeld’, relativeert Danny. ‘Toen ik nog in de steenkoolmijn van Zolder werkte deed ik de late ploeg, tot drie in de ochtend. In de winter ging ik graag te voet naar huis door de sneeuw. Maar op mijn veertigste moest ik met pensioen. Gebukt werken in de mijn is nefast voor je rug. En het kolenstof is slecht voor je longen.’
‘Ik heb ze nog meegemaakt, de mijnstakingen en de confrontaties met de rijkswacht. We hadden geen inkomen meer en geen eten. Dus reed ik naar Wallonië en keerde terug met een auto vol eten. Ze waren heel solidair, de Walen. Die samenhorigheid en vriendschap onder mijnwerkers, die voel ik hier ook bij Effen Weg. We praten, lachen wat af en steunen elkaar. Laatst ging ik op controle bij mijn hartspecialist. Hij zei me dat mijn longen het nog uitstekend doen.’
Lies: ‘Er zitten altijd pijnstillers in onze rugzak.’
Samen met haar man Jos loopt Lies Jacobs al een tijdje mee met Effen Weg. ‘Regelmatig zelfs’, zegt ze meteen. ‘Vaak met Hilde hier in Limburg. Maar ook met begeleider Carl in de Kempen. We zijn van Geel, weet je. Het zijn altijd mooie natuurwandelingen en onze hond kan altijd mee.’
Zelf heeft Lies voortdurend pijn in de heup, laag in de rug en – what’s in a name – in de liesstreek. ‘Die rugklachten heb ik al dertig jaar. Ik ben zorgkundige in een rusthuis en dat is erg belastend. Om in beweging te blijven gingen we vaak wandelen. Zelf deed ik daarbij ook aan fitness. Rust roest, zegt het spreekwoord, en dat is waar. Maar voor de zekerheid hebben we altijd pijnstillers mee in de rugzak.’
Sinds Jos met pensioen ging, viel hun inkomen een stuk terug. ‘Dus heb ik het fitnessen moeten opgeven’, vertelt Lies. ‘Maar het wandelen blijft. Bij Effen Weg betalen we tien euro lidgeld per jaar. Dat is haalbaar en na de wandeling kunnen we nog een glas drinken met de groep. Het is fijn te kunnen praten met mensen die in hetzelfde schuitje zitten.’
Livina Van Opstal: 'Ook Pasar wil drempels wegwerken'
Livina Van Opstal is Stafmedewerker Kennis, Mens & Organisatie bij Pasar: ‘Veel mensen staan nog voor drempels om te gaan wandelen, fietsen en kamperen. Dus zetten we initiatieven in de kijker die deze drempels helpen wegwerken. We leerden Effen Weg kennen op een forum van Toerisme voor Allen. Mattias overtuigde ons meteen. Het gewone wandelaanbod is niet haalbaar voor pijnpatiënten, maar samen kunnen we iets veranderen. Voortaan delen lokale Pasar-afdelingen hun kennis over de wandelpaden in hun buurt met vrijwilligers van Effen Weg. Hier en daar organiseren we ook wandelingen voor Pasar-leden en leden van Effen Weg die voor iedereen haalbaar zijn.’
‘Ook fietsen is vaak moeilijk voor pijnpatiënten. Daarom starten we nu ook met de Vlaamse Pijnliga een project met elektrische fietsen in de revalidatiecentra van de CM. Er komen infosessies in alle provincies en een speciale vakantieweek van Samana. Pasar steekt overal een tandje bij met deskundige uitleg van onze e-bikeconsulenten.’
Hij werkt liggend op een hoog ziekbed bij het raam. Naast dat bed een paar verweerde stapschoenen. In afwachting van een zoveelste operatie moet bezieler Mattias Furniere het met tegenzin meer dan kalmpjes aan doen. Toch blijft hij het mondjesmaat proberen. Na jaren zwaar werk voor een meubelbedrijf zei er iets 'krak' in zijn rug. 'Twee operaties verder vroeg mijn dokter me opnieuw in beweging te komen', vertelt hij. 'Het begon met honderd meter, dan tweehonderd en een blokje om. Toen naar De Gavers voor een wandelingetje in het groen. Het werkte. Ik begon te kijken en te luisteren naar de natuur. Soms had ik zelfs pijnvrije momenten. Mijn vrouw zei dat ik op een rotdag na een wandeling thuiskwam als een ander mens.'
Eerst wandelde Mattias in zijn eentje. Tot vrienden hem aanraadden om een blog te beginnen. Daar kwam snel reactie op van media en andere rugpatiënten. Zo ging hij zelf wandelingen organiseren voor lotgenoten. De rest is geschiedenis. ‘We wandelen nu in alle Vlaamse provincies en hebben tien wandelbegeleiders. We gaan dit jaar voor tweehonderd wandelingen’, rekent Mattias voor. ‘De begeleiders zijn doorgaans zelf ook pijnpatiënt. Uit ervaring weten ze wat wel en niet kan onderweg, wat de wandelaars in hun groep doormaken.’
Zijn het allemaal wandelaars met rugproblemen? ‘Absoluut niet’, weet Mattias, ‘er komen ook mensen met spierziekten als fibromyalgie, met nek- en schouderklachten, kankerpatiënten en mensen die een burn-out, een depressie of een diep rouwproces hebben doorgemaakt.’
Het is ook een mythe dat Effen Weg alleen oudere mensen bereikt. Mattias zelf is op zijn 34ste een sprekend voorbeeld. ‘Als je weet dat een kwart van de Belgen chronische pijn heeft, kan het niet anders dan dat alle leeftijdscategorieën ermee te maken krijgen’, redeneert Mattias. ‘Jaja, we hebben nog een hele weg te gaan.’
Iedereen even welkom
Hoe dat allemaal in zijn werk gaat, willen we aan den lijve ondervinden. Dus spreken we af met de wandelgroep van Hilde Bongers voor een namiddag stappen door De Plateaux en het Hageven, een grensoverschrijdende natuurwandeling met vertrek in Lommel. Acht en een halve kilometer, drie uur stappen, kondigt Hilde aan op de website van Effen Weg. Vooraf in te schrijven.
Een klein uur voor vertrek schuiven de eerste wandelaars aan voor koffie en een borrelglaasje advocaat met slagroom in eetcafé De Hutten. Dit is Limburg en het gesprek is meteen geanimeerd alsof goeie vrienden elkaar na lange tijd uitgelaten terugzien. Toch zijn er ook nieuwkomers en wandelaars die pas voor de tweede of derde keer komen. Iedereen is even welkom en hoort erbij.
Geen wandelaar te laat op het appel, dus draaien we stipt op tijd weg van de drukke Luikersteenweg een smal paadje op dat naar een bos met berken en naaldbomen voert. Er wordt behoorlijk doorgestapt. Niets wijst erop dat we met pijnpatiënten onderweg zijn. ‘Dat klopt’, zegt begeleidster Hilde. ‘Maar schijn bedriegt en iets meer dan acht kilometer is meer dan genoeg, leert de ervaring. Trouwens, veel mensen houden van een vlotte tred. Pas als ze slenteren of moeten stilstaan komt de pijn terug opzetten. Daarom heb ik zelf ook zo’n hekel aan winkelen.’
Het bos wordt dunner, het landschap trekt langzaam open met heide en struiken. Hier en daar een plas. Wandelaars maken een praatje. Bij deze en gene vraag ik hoe ze bij Effen Weg zijn geraakt. Via kennissen of collega’s hoor ik, maar opvallend vaak is dat ook via Facebook. Velen maken onderweg foto’s en die zetten ze na afloop op social media. Dat gaat snel. Er hoeft geen lange uitleg bij. Lachende gezichten, een mooi uitzicht en een paar likes, het zegt genoeg. De beelden worden opvallend veel bekeken.
Orchissen op de vloeiweiden
Bingo! Als we op een kudde gallowayrunderen stoten, komen de smartphones en fototoestellen boven. Later, met zijn allen vrolijk wiebelend op een verweerde hangbrug over de Dommel, volgt nog zo’n moment voor opgestoken duimpjes. Dan ligt het landschap al helemaal open en kijken we uit over heide en grote, rustgevende waterplassen met vogelkijkhutten. Droge heide, rietkragen, veen en plassen horen allemaal bij het zeshonderd hectare grote, fotogenieke natuurgebied van Hageven en De Plateaux.
Hilde wandelt er misschien nog het liefst in de herfst, zegt ze. Omdat de kleuren dan zo mooi zijn. Daarom komt ze wel vaker hier naartoe met haar Effen Weg-groep. De vloeiweiden op Nederlands grondgebied zijn haar het liefst. ‘Ooit was het maar schrale grond’, zegt ze. ‘Tot men goed honderdvijftig jaar geleden het gebied ging bevloeien met kalk- en voedselrijk Maaswater. Het gebruik ging verloren, maar het Nederlandse Natuurmonumenten herstelde het in de jaren tachtig gedeeltelijk. Nu bloeien er krokussen en wat orchissen.’
Op een heidepad staat grenspaal nummer 185 te blinken. Opnieuw trekt een kudde galloways onverstoorbaar voorbij richting België. Het eind van de wandeling komt in zicht. Pas nu merk ik hoe iemand lichtjes met zijn been trekt en een ander ietwat achterblijft. Terwijl we wachten, zet er eentje zijn handen in de lenden en buigt een keer blazend voorover. Een vierde zondert zich af van de groep. Even alleen zijn. Ook al klaagt niemand, het is stilaan genoeg geweest.
Terug bij De Hutten schuiven we tafels bij elkaar voor nog een afscheidsdrink. Er is weer koffie met advocaat, maar ook trappist en pils. De kelen moeten gesmeerd. Danny kijkt op zijn sporthorloge: ‘We hebben precies twee uur en zesendertig minuten gelopen. Acht kilometer en zevenhonderdtwintig meter. Dat hebben we weer goed gedaan.’
Alle wandelinfo en -data van Effen Weg op www.effenweg.be en www.facebook.com/effenweg.
Meer over de fietsinitiatieven via bertout.hellemans@samana.be.
deel Artikel
