Niet gejaagd door de wind

WANDELING 1

Hunsrück-Hochwald: nationaal park sinds 2015

Fietsers op de skilift: de wereld staat op zijn kop op de Erbeskopf. Ik sta op het hoogste punt (800 m) van dit Mittelgebirge in Hunsrück, tevens het hoogste ten westen van de Rijn. Hunsrück is een van de tien regio’s van Rheinland-Pfalz, maar zonder grote rivier (‘Mosel, Nahe, Saar und Rhein schlieβen Hunsrück ein’, leren de kindjes er rijmelend in de aardrijkskundeles). De regio is dunbevolkt, zacht glooiend en dus een windmolenpretpark! De Erbeskopf is in de winter skigebied, in de zomer wandel- en fietswandelgebied. De skilift trekt dan de downhill-mountainbikers met fiets en al omhoog.

Rijnland-Palts is het bosrijkste Bundesland. Ik maak een schaduwrijke wandeling in het Nationaal Park. Met een stukje in Saarland is Hunsrück-Hochwald het jongste (pas sinds 2015) van de 16 Duitse Nationalparken. Het bevat zes niet-toegankelijke natuurreservaten, zones voor natuuronderzoek en zelfs voor grootwild afgesloten stukken bos waar de natuur de natuur gelaten wordt. Ook al is het hier vochtiger en koeler, toch zijn de sporen van klimaatopwarming zichtbaar aan een afname van mossoorten. Een interactieve expo in het splinternieuwe onthaalgebouw Hunsrückhaus toont wat een Nationalpark doet, wat de plaatselijke fauna en flora zijn en hoe alles verbonden is, en dus ook kwetsbaar als dominostenen.

Bosbad onder de windmolens

Vandaag nemen we een bad. Tuinierster Mika is afgestudeerd aan de Deutsche Akademie für Waldbaden. ‘Bosbaden is weer kind zijn’, zegt ze, ‘écht kijken, ruiken, voelen…  zonder vooringenomen te zijn.’ Een kwestie van ontspanning, geen inspanning. De gsm moet uit, het hoofd leeg. Het toverwoord is slenteren. ‘Anderhalf uur per week in het bos of in het groen heeft invloed op je bloeddruk en cholesterol.’ Mika stuurt haar bosbaders solo het bos in: ‘Doe er wat je wil, wandelen, liggen, een halfuur lang. Instinctief zijn we bang voor het bos, dat is nergens voor nodig.’ Ik besluit eens pal rechtdoor het bos in te trekken. Hm, de omgewoelde grond wijst op evers. Ja, bosbaden doet echt goed uitkijken.

Met blote voeten lopen is prettig tot het pad vol beukennootjes ligt. Met mijn ogen toe écht luisteren… Wat is dat constante gebrom? Zo’n druk vliegverkeer? Windrädern. Dieper in het bos, dichter bij een molen,  klinkt schril gefluit. Het is de prijs die de Duitsers betalen voor hun groene energie, momenteel goed voor ruim de helft van hun elektriciteitsproductie. Dunbevolkte regio’s als Hunsrück verdienen er goed aan, maar niet tot ieders tevredenheid, getuige de stickers die ik her en der zie met ‘stop de windmaffia’. Aan een boom hangt een plaatje dat ‘Altbaumsicherung’ belooft: ‘Als compensatie voor de aanleg van een windmolenpark wordt deze boom beschermd. Zo blijft hij als Lebensraum bewaard.’ Sympathiek van de windmakers: deze boom wordt niét gekapt. ‘Bis bald im Wald!’

WANDELING 2

Nahe: pelgrimage met Hildegard

Tussen Moezel en Rijn is kleine broertje de Nahe wel een pelgrimage waard. Zo vond alvast de 12de-eeuwse kloosterzuster/dichteres/componiste/mystica/geneesvrouw Hildegard von Bingen, die in de streek leefde en werkte. Ik wandel een deel van de Hildegard von Bingen Pilgerwanderung door het Trübenbachtal van Kirn naar Bergen. Dat laatste klinkt zwaarder dan het is: we bevinden ons op amper ca. 300 m hoogte en de wandeling door de vredige bossen en velden is nauwelijks inspannend, ondanks steile wanden naast het pad. Het spannendst is nog het lijk dat ik vind, onder aan een waterval. Een dode ree. De vergankelijkheid en zo, iets om mystiek over na te denken onderweg.

De wandelaar kan onderweg ook een stop maken in pelgrimsstation Gästehaus Toskana van gepensioneerd dominee Paul Kracher: je mag jezelf bedienen met gratis koffie, thee, zelfgebakken speltkoekjes. Een koelkast bevat een Hildegard von Bingen-riesling en een Kasse des Vertrauens, voor vrijwillige giften. Groepen kunnen er zelfs overnachten. Opbrengsten gaan naar de restauratie van de lokale kerk. ‘Voor pelgrims die willen vertellen waarom ze op weg zijn, ben ik als priester een goed luisterend oor,’ vertelt de dominee, die opvallend veel vrouwelijke pelgrims telt, naast gewone wandelliefhebbers.

Ierse missionaris Disibodus

De Pilgerwanderung passeert uiteraard ook langs de Disibodenberg, waar Hildegard als 14-jarig Hildegärdchen, afkomstig uit de kleine adel, kluiszuster werd en bijna 40 jaar zou verblijven alvorens in de wijde omgeving te gaan prediken en in Bingen haar eigen klooster te stichten. Gids Gabi: ‘Vandaag is de berg helemaal met bomen bedekt, maar destijds was het betrekkelijk kleine, maar uitgestrekte klooster (2 ha) te zien vanuit de wijde omgeving.’ Die omgeving biedt zicht op wijnvelden, die er al in Hildegards tijd waren, tot in de 13de eeuw een kleine ijstijd aanbrak. Al ten tijde van Kelten en Romeinen was de berg een heilige plek, toen de 7de-eeuwse Ierse missionaris Disibodus er een mannenklooster stichtte, waar vrouwen vanuit hun kluis zicht hadden op het altaar. Het klooster werd achtereenvolgens uitgebaat door augustijnen, benedictijnen en cisterciënzers, om tijdens de Reformatie gesloten te worden en als steengroeve te dienen. De monniken zelf haalden hun stenen uit Romeinse villa’s.

Het romantische landschapspark wordt momenteel beheerd door een stichting. De site is in trek bij new age-aanhangers en sjamanen die onder het zingen van mantra’s een spiralenpad rond een esdoorn uitsleten. ‘Ik heb zelf ervaren dat hier een Kraftort is’, zegt Gabi. ‘Ik was hier met een groep toen er een storm uitbrak, maar bij het altaar van de grote kerk viel de wind weg.’ Op de berg kreeg Hildegard haar eerste visioenen, allicht louter een trucje van een slimme vrouw om in een mannenwereld dingen gedaan te krijgen, want ‘God wil het’.

Diamant tegen boosheid

Beginpunt van de wandelroute is Idar-Oberstein. Dit is edelsteenland: ooit was de streek 400.000 jaar lang een lavazee – met dank aan de Vulkaaneifel – waarin edelstenen, mineralen en kristallen in de gasholtes vorm kregen. Nu nog werken 3.000 inwoners in de edelsteenindustrie, onder meer voor de diamantbeurs. ‘Zolang er vrouwen zijn, zullen ze niet werkloos worden’, weet gepensioneerd edelsteenhandelaar-gids Martin. Het edelsteenmuseum is letterlijk omringd door handelaren. Zelf is het ‘Purpers Schlöβchen’ de oude woning van een handelaar. Handelaar zijn was alleszins gezonder dan slijper: het stof en liggende werk beperkten de gemiddelde leeftijd tot slechts 38 jaar.

Hildegard – ook in het museum aanwezig – had kunnen helpen? In haar Physica-boeken beschreef ze ‘recepten’ tegen allerlei ziektes, waarin 24 edelstenen een rol speelden: de smaragd is goed tegen hoofdpijn, onyx tegen pijn aan ogen en droefheid, diamant tegen verlamming, geelzucht, waanzin en boosheid. Onzin of niet? ‘Hildegard was niet de eerste om een heilzame werking toe te kennen aan edelstenen, en niet de laatste’, zegt Martin. ‘Bij sommige stenen is straling echt meetbaar. En ja, geloof verzet bergen, hé.’ Hildegards tip van de week: leg een bergkristal in de volle zon, giet er water over en drink dat. De pijn aan het hart of de maag zal verdwijnen!

WANDELING 3

Kastellaun: verbonden met een husky

Met geoefende wandelkuiten is Kastellaun in Hunsrück prettig om te bezoeken. Door het historische stadje met vakwerkhuizen klim ik naar de (gratis toegankelijke) burchtruïne. Ze kijkt uit over de wijde omgeving. Daar ergens, in het plaatsje Bell, baat het jonge eigenaarskoppel Raymond en Alexandra Müller een jong dierenpark uit, met hoevedieren (van cavia’s tot pony’s) en ‘wilde’ dieren (de maki’s eten uit je hand), maar allemaal ‘tweedehands’: ‘afkomstig uit opvangcentra, dierentuinen met overtal of inbeslagnames.’ Zo ook de 22 husky’s die samen een rumoerige roedel vormen. Charmant aan het park is dat het welzijn van de 160 dieren voorop staat en dat ze allemaal (uitgezonderd de écht wilde dieren) ‘benaderbaar’ zijn voor de bezoekers – je mag ze helpen voederen – én actief beziggehouden worden: de ara’s bijvoorbeeld geven een lesje in milieubewustzijn en de husky’s zijn beschikbaar voor door Alexandra geleide groepswandelingen buiten het park. ’s Winters met de slee, ’s zomers aan de leiband.

Ik word – letterlijk (met een gordeltuig) – verbonden met Dante, een jonge en felle reu met staalblauwe ogen. Hij is momenteel de opvolger van de oude roedelleider Stick en wil met alle macht aan kop wandelen. Al meteen voel ik hoe sterk het dier is en ik moet hem voortdurend intomen, ook al om hem uit de buurt van de andere honden te houden. Hij moet me wel een onwillige slee vinden. Vooral de eerste honderden meters is niet duidelijk wie hier nu eigenlijk met wie aan het wandelen is. Kinderen kunnen met hun ouders via twee lijnen samen één hond in bedwang houden. Na een kilometer of wat is Dante minder gehaast. De pas blijft er wel flink in. Hij hijgt alsof hij een marathon heeft gelopen en slobbert bij aankomst een sloot water op.   

Videoclips en huwelijksaanzoeken

Ik laat Dante in zijn kennel achter en trek dieper Hunsrück in. Bij Mörsdorf volg ik een pad het bos in, dat daalt en stijgt tot de rand van een dal. 100 meter boven het dal en 360 m lang naar de overzijde hangt daar, vier planken breed, de Geierlayhangbrug. Nee, er was geen nood aan een verbindingsbrug, vertelt gids Simone, in het dorp Sosberg aan de overkant is ook niets te beleven. ‘Het is een louter een toeristisch project: een gemeenteraadslid werd geïnspireerd door een voorbeeld in Canada.’ Vijf jaar en ruim een miljoen bezoekers later is de brug naar nergens een succesvolle attractie op een wandel- en fietsroute. Ze vormt het decor voor muziekvideoclips, modeshoots, huwelijksaanzoeken en illegale abseilers. ‘Toch wordt de commercie bij de brug vermeden’, vertelt Simone. ‘In het dorp, waar drie ruime betaalparkings met camperplaatsen voorzien zijn, profiteert de horeca ervan.’ Restaurants en vakantieverblijven schieten er als het alomtegenwoordige leisteen uit de grond. De brug is gratis toegankelijk en het hele jaar open. Ik ga even liggen op de planken. Zo voel ik het schommelen en trillen van de brug het sterkst. Toch liever niet bij windkracht 10. De 15 windmolens op en achter de heuvels rond de brug denken daar anders over.