Groetjes uit Leiden!

Net voor de lunch komen we met de trein vanuit Antwerpen aan in Leiden. We laten onze bagage achter in het hotel en wandelen door de gezellige drukte van de stad.

Het oude centrum van Leiden lijkt de ideale plek om gemoedelijk in te verdwalen. Hoewel: echt verdwalen zal niet snel gebeuren. De singelgracht rond de stad en de vestgrachten verder naar het centrum maken het makkelijk om je te oriënteren. Leiden ademt geschiedenis en cultuur, verpakt in een aaneenschakeling van fotogenieke tafereeltjes: de grachten met hun bruggetjes en bootjes, de huizen met hun trapgevels, de smalle straatjes met oranje kleiklinkers en het geroezemoes vanop de terrassen… Elk stukje Leiden lijkt zo op een ansichtkaart te kunnen. 
Maar wat de stad nog het meeste typeert, zijn de duizenden studenten die de oude stad levendig maken. ‘De Universiteit Leiden is de oudste van Nederland’, vertelt onze gids. ‘Eind 16de eeuw werd ze opgericht door Willem van Oranje.’ De universiteit heeft door de jaren heen veel aanzien gekregen, met zelfs Albert Einstein als bijzonder hoogleraar.    

Een leuke stad herken je aan haar markten en Leiden heeft er een hele leuke op zaterdagvoormiddag. Geen betere manier om een stad te leren kennen! Langs de Nieuwe Rijn en over de Koornbrug vind je hier alles. Groenten, vis, kaas, prularia, kleren en heel veel bloemen. En ja hoor, er is ook een tulpenbollenkraam. Ik kies enkele zakjes bloembollen uit, tot mijn oog op de Rembrandt-tulpen valt. ‘Waarom heten ze zo?’ ‘Dat is een eerbetoon aan de schilder’, vertelt de verkoopster. ‘Ook hebben de bloemen verschillende kleuren die op penseelstreken lijken.’ Ik koop een zakje om thuis te planten. Benieuwd hoe mijn tuintje er in het voorjaar zal uitzien.
Met een stroopwafel in de hand wandel ik over de Kroonbrug. Al in de 15de eeuw werd er hier koren verhandeld – vandaar de naam – en ook vandaag is het hier een bedrijvigheid van jewelste. Op de Nieuwe Rijn zitten mensen op een terrasboot te genieten van de zon. Ik snuister nog even rond en zet me even later ook op een terrasje. Nog net tijd genoeg voor een koffie en een stuk wortelcake.

Het contrast tussen de oude binnenstad en de moderne architectuur daarbuiten kan niet groter zijn. We pikken eerst onze fietsen op, want hoe anders zou je de omgeving van Leiden best ontdekken? Dan rijden we naar CORPUS, om een reis door de mens te maken. En dan kan je gerust letterlijk nemen. In kleine groepjes reis je doorheen het menselijk lichaam, van kop tot een. Je wandelt op de tong en door de mond, langs de nieren, het spijsverteringsstelsel… en dat alles in een expo die gebouwd is als een enorme zittende reus. Zeker een aanrader, voor jong en oud. 

Nu we de smaak van expo’s te pakken hebben, fietsen we naar onze volgende stop: het museum van het Naturalis Biodiversity Center. In 200 jaar tijd is de collectie van het Naturalis uitgegroeid tot ruim 43 miljoen objecten en is zo een van de grootste collectie ter wereld. De fossielen, mineralen, insecten en planten vertellen op een overweldigende manier de geschiedenis van onze planeet en de menshuid. Een van de topstukken van het museum is het T-rex fossiel Trix, genoemd naar de Nederlandse koningin Beatrix. Het is een van de meest complete en best bewaarde fossielen van de indrukwekkende Tyrannosaurus rex. Om de miljoenen bij elkaar te zoeken voor de aankoop van het skelet werd een heuse crowdfunding opgestart. Met de actie een ‘Tientje voor T.rex’ kreeg iedereen de kans om Naturalis te steunen. Het is werkelijk een prachtig museum. Na de indrukwekkende inkomhal en de eerste enorme zaal met de sober uitgelichte dieren van de diepzee tot hoog in de bergen, is nog maar het begin van een reis doorheen de biodiversiteit die onze planeet te bieden heeft. Reken zeker een halve dag om ten volle te genieten van Naturalis.

Nog zo’n niet te missen plek in Leiden is de Hortus botanicus, de oudste botanische tuin van Nederland. Al vanaf 1590 konden bezoekers zich vergapen aan planten vanuit al de hoeken van de wereld. Ik wandel van de kruidentuin langs de Japanse tuin naar de serres. Een vochtige, tropische warmte doet mijn bril beslaan. Meer dan 4.000 orchideeën, varens, bekerplanten en een bonte verzameling planten uit Zuidoost-Azië groeien door elkaar. De tuinen en de Oude Sterrewacht liggen langs de Witte Singel. Ik ga zitten in een van de klapstoelen en geniet van dit groene hart in het midden van Leiden. Wat een weelde!

Ik fiets vanuit het centrum zigzaggend tussen de fietsende studenten, de stad uit langs de schattige, oer-Hollandse buitenwijken. Onder de snelweg door en plots… sta ik terug in de tijd. Een vlak landschap van wiegend riet, kreken en kanalen, en poldermolens die her en der verspreid staan in het landschap. Als een slecht getekend dambord lopen de grachten kriskras door de polder heen. Ik volg de fietsknooppunten en geef in gedachten de Nederlanders een pluim voor hun ruimtelijke ordening. Als hier een stad eindigt, begint het platteland en fiets je meteen tussen het groen. Daar kunnen wij in Vlaanderen nog wat van leren, met onze eindeloze lintbebouwing en ondoordachte verkavelingen. 

De polders rond Leiden tonen de eeuwenoude strijd van de Nederlanders tegen het water. In de middeleeuwen werden hier de eerste poldermolens gebouwd om het water weg te pompen. Vanuit lager geleden delen pompen ze het water in grachten en kanalen om het zo af te voeren en vruchtbare landbouwgrond achter te laten. 

Ik fiets verder langs de kreken en de rietkragen. De dag begon vertwijfeld, maar het is uiteindelijk toch een mooie najaarsdag geworden. Witte gerafelde wolken trekken snel voorbij. Met een lange bocht draai ik weer richting Leiden. Pas dan voel ik hoe stevig de wind over het polderlandschap blaast en ik ben blij dat ik elektrisch aan het fietsen ben. Ganzen doen hun best om een V-formatie te maken, maar de wind blaast hun goede bedoelingen uit elkaar. De lisdodden krijgen ervan langs telkens wanneer er een nieuwe windvlaag over de polders rolt. Helemaal uitgewaaid rijd ik terug de stad binnen. 

De Limes fietsroute is veel meer dan dit kleine lusje dat ik fiets in en rond Leiden. Vanaf de Noordzee bij Katwijk, enkele kilometers verderop, loopt de route 3.360 kilometer verder langs de Rijn en de Donau, over de Karpaten tot aan de Zwarte Zee in het oosten; en volgt de noordgrens het Romeinse Rijk. 

De limes bepaalde de noordgrens van het Romeinse Rijk. Het was de grootste lineaire structuur in Europa en liep van de Britse eilanden helemaal tot de Zwarte Zee bij Roemenië. Langs die grens bouwde de Romeinen forten, wachttorens, wegen en havens. Het zijn die restanten die je soms nog in het landschap kan terugvinden. 

Het fort Matilo bij de wijk Roomburg in Leiden is zo een van die overblijfselen van een vervlogen tijd. Als grensfort aan de Oude Rijn bewaakte het mee de noordgrens van het Rijk, bijna 2.000 jaar geleden. Het moest een indrukwekkend zicht geweest zijn. Op basis van de oude fundamenten is een archeologisch park opgericht om de bezoekers de beste beleving te geven.

Op enkele kilometers fietsen van Leiden ligt het kunstenaarsdorp Katwijk. ‘Al eeuwen is het vissersleven hier een inspiratie voor kunstenaars’, vertelt onze gids wanneer we het Katwijks Museum binnenstappen. ‘Maar liefst 1.200 kunstenaars uit alle windstreken hebben hier gewoond en gewerkt.’ Tussen 1873 en 1914 plantten kunstenaars uit heel Europa hun schildersezel neer in op het Katwijkse strand. ‘Katwijk is een vissersdorp zonder haven, waardoor heel het vissersleven zich op het strand afspeelde’, gaat de gids verder. Deze taferelen spraken de kunstenaars aan. De combinatie van het vissersleven met de dramatische luchten zorgden voor het perfectie decor.
‘De uitvinding van de verftube zorgde ervoor dat schilders en plein air konden schilderen’, vertelt ze. Dit bracht de kunstenaars op het Katwijkse strand te midden van de bomschuiten, de boetsters, het afscheid van de schippers, vreugde en verdriet.
Als je een kijkje in het verleden wil nemen, zijn de schilderijen in het Katwijks Museum de ideale plek.

‘Of we al eens hebben gebodyboard?’, vraagt de instructrice op het Katwijkse strand. Nee dat hebben we niet. Maar voor alles een eerste keer. Het is een verrassende wending van de dag. Na ons helemaal onder te dompelen in de cultuur en de geschiedenis van Leiden en Katwijk staan we hier nu in een wetsuit met een bodyboard aan onze enkels gebonden.
‘Het is de ideale manier om even écht te ontspannen’, legt ze uit. ‘Lichamelijk is bodyboarden wel intens, maar het maakt je hoofd echt helemaal leeg.’ Aan iets anders denken lijkt inderdaad moeilijk, maar dat is ook de grote pret van het bodyboarden. Eerst tot je middel in de Noordzee waden. Wachten tot er een golf omkrult en je dan op het witte schuim tientallen meters laten meevoeren tot je vastloopt op het strand. Als een bomschuit eigenlijk, denk ik lacherig bij mezelf. Wat zouden al die schilders en kunstenaars vreemd opkijken mochten ze vandaag een tafereeltje komen vastleggen.
Moe en voldaan trekken we onze wetsuit uit en doen droge kleren aan. Tijd om weer naar Leiden te fietsen en lekker te gaan eten in deze toch wel bijzondere stad.