Wandelen in het Ahrtal? Kan weer na de waterramp van 2021

‘Het water van de Ahr steeg razendsnel. Bomen, auto’s, caravans en huisraad dreven voorbij. En wijnvaten, honderden wijnvaten. Je zag meteen dat we in een wijnstreek wonen’, verzucht Jan Riske. Het leven van de jonge wijnmaker van het Weingut Riske in Dernau stond op zijn kop. Voor de meeste mensen in het Ahrdal is sinds 14 juli 2021 niets meer hetzelfde.

Op deze dag trekt het lagedruksysteem Bernd tergend langzaam over West-Europa. En brengt regen. Heel veel regen! In het Ahrdal valt tot 150 liter per vierkante meter, zoveel als normaal in de hele maand juli. De hele nacht en de volgende dag houdt het noodweer aan. In de steile zijdalen van de Ahr veranderen kleine beken in wild kolkende stortbeken. Enorme watermassa’s schieten naar beneden en donderen de Ahr in. Om 19 uur geeft de peilschaal in Altenahr 3,21 meter aan, een uur later 5,70 meter. Even later valt het meettoestel uit. Pas na 23 uur wordt de noodtoestand uitgeroepen. Maar dan is het al te laat! In de Ahr staat het water op dat moment naar schatting al ruim acht meter hoog. Als een pletwals raast een muur van water door de vallei. Bomen worden ontworteld, auto’s en caravans weggespoeld. Huizen worden door de vloed verzwolgen, andere staan tot aan de bovenverdieping onder water. Mensen redden zich wanhopig op de daken, anderen verdrinken in hun huis of bij de poging hun auto te redden. Internet en telefoon vallen uit, stroom en waterverzorging worden onderbroken, wegen en bruggen verwoest. Hele dorpen zijn van de buitenwereld afgesneden.

Enorme ravage

Als het waterpeil op 15 juli begint te dalen, wordt de omvang van de ravage langzaam duidelijk. In het Ahrdal zijn 135 mensen om het leven gekomen. Het jongste slachtoffer was amper vier jaar oud, het oudste 97. Het laatste slachtoffer zal pas weken later opduiken – in de haven van Rotterdam. Van de 56.000 valleibewoners werden er 42.000 getroffen. Ruim 17.000 mensen hebben have en goed verloren. 70 procent van alle gebouwen werd beschadigd, bijna 500 gebouwen zijn verdwenen. Ook zowat alle bruggen en ruim 150 kilometer aan wegen zijn vernield, de spoorlijn tussen Walporzheim en Ahrbrück bestaat niet meer.

Van de 50 wijndomeinen bleven er slechts vier gespaard. De wijnboeren zitten met de handen in het haar. 40 hectare wijnbergen zijn weggevaagd. Wijnpersen, machines, opslagplaatsen en een groot deel van de wijn van voorgaande jaren zijn verloren gegaan. De schade aan de wijnsector alleen al wordt geschat op 150 miljoen euro. Het hele Ahrdal is een puinhoop.

Ongeziene solidariteit

Na het water rolt echter een ongeziene golf van solidariteit over de vallei. Inzamelingsacties door het hele land brengen 500 miljoen euro op. De Bundeswehr en het Technisches Hilfswerk (THW), een Duitse hulporganisatie voor rampenbestrijding, rukken aan met zwaar materieel. Duizenden vrijwilligers stromen toe vanuit het hele land: boeren met tractoren en aanhangers, aannemers met bulldozers en graafmachines, handwerkslui, studenten... Ze willen allemaal helpen. Ze ruimen puin uit de straten, halen modder uit huizen en kelders, sjouwen bergen vernield meubilair en huishoudelijke apparaten weg.

Wijnmaker Jan Riske en zijn collega’s herinneren zich hoe vrijwilligers dagenlang wijnflessen uit de kelders haalden, ze van modder bevrijden, wasten en als Flutwein verkochten. Anderen hielpen met de druivenoogst, terwijl wijnboeren uit andere regio’s machines en hallen ter beschikking stelden voor de wijnproductie.

Catastrofale fouten

Bij de zoektocht naar de oorzaken van de ramp komt men al snel uit bij de klimaatverandering. Maar dat is niet het hele verhaal. Het Ahrdal werd eeuwen geleden ook al geteisterd door overstromingen. In 1804 kwamen 63 mensen om het leven, in 1910 waren het er 52. Wat zeker is, is dat dergelijke rampen in de toekomst waarschijnlijker zullen worden door de klimaatverandering. Volgens berekeningen van klimatologen zou een temperatuurstijging van 1° C al volstaan om de lucht zeven procent meer waterdamp te laten opnemen.

Deskundigen wijzen echter ook op catastrofale fouten bij de bebouwing. Grote delen van de vallei zijn vandaag dicht gebetonneerd, op vele plaatsen ontbreken retentiebekkens, die de rivier tijdens overstromingen kunnen opvangen. Meer dan de helft van de slachtoffers viel in Bad Neuenahr. Voor Dr. Thomas Roggenkamp, hydroloog van de Universiteit Bonn, is dit niet verrassend: ‘Een groot deel van de stad ligt niet aan de Ahr, maar in een oude rivierbedding. Bij de watersnood herinnerde de rivier zich aan haar vroegere loop.’

We AHR open

De opruimwerkzaamheden zijn inmiddels afgerond en de wederopbouw is in volle gang. Veel hotels en restaurants zijn weer open. Andere staan nog in de steigers. Op sommige plaatsen vordert de wederopbouw langzaam. Van de door de Bondsregering en de deelstaat Rijnland-Palts beloofde 15 miljard euro voor de wederopbouw is nog lang niet alles bij de slachtoffers terechtgekomen. Er is ook een gebrek aan materialen en ambachtslui. Desondanks waait er een optimistische wind door het dal, waar toeristen meer dan ooit welkom zijn. Een optimisme dat zich vertaalt in een slogan die je op veel plaatsen in de vallei tegenkomt: We AHR open!

Ook wandelaars komen vandaag in de vallei weer volop aan hun trekken. De legendarische Ahrsteig, een van de mooiste langeafstandswandelpaden in Duitsland, is intussen weer volledig toegankelijk. Erik Van de Perre nam de proef op de som. Zijn verslag lees je in Pasar Wandelen van november 2024.

ahrtal.de/fuer-dich-da