Droomstad Dresden

Km 0: Dresden

De lichtjes van de Elbe

Geluk ligt in Duitsland op de grasmat. Ook als voetbal je niet boeit. Op mooie zomeravonden vlijt in Dresden de halve stad zich neer op de ligweides langs de Elbe. Terwijl je picknickt, een fles wijn ontkurkt of met je lief naar de mensen kijkt, vangt de barokke skyline van de Altstadt het laatste zonlicht. Als de koepel van de Frauenkirche rosérood kleurt en het gras vochtig wordt, is het tijd om het nachtleven in te duiken. Deftig en braaf in de Altstadt, wild en zot in de Neustadt.

Ik was 25 jaar niet in het Florence aan de Elbe geweest, maar nu kom ik hier voor de tweede keer op een jaar tijd. Iedere keer heb ik de stad en haar rivier met de fiets verkend. In de Neustadt kan je op je zondagse gemakje rondtoeren langs 18de- en 19de-eeuwse huizen, pleinen en parken. Iedere (sub)cultuur kan er haar creativiteit kwijt. Je waant je in een mini-Berlijn waar de bewoners nog niet boos zijn op de toeristen. En dat hopelijk nooit zullen worden...

Voor andere fietstripjes volg je de Elbe. De bovenstroom van de rivier eindigt vijftig kilometer stroomafwaarts van Dresden. De Tsjechische grens ligt even ver, stroomopwaarts. Dat hele gebied ligt binnen je actieradius, omdat je met de fiets op de trein kan terugkeren. Fietsen langs de Elbe kost weinig moeite. De Elberadweg is op beide oevers bewegwijzerd en loopt over vlakke, vaak autovrije paden.

Stroomopwaarts naar Tsjechië

Om negen uur ’s morgens steek ik met mijn huurfiets de Augustusbrug over. In de Neustadt daal ik meteen af naar de rivieroever om het fietspad door de graslanden te volgen. Zo snel heb je de Elberadweg gevonden. Om onderweg van oever te wisselen, neem je veerpontjes, die op waterkracht werken. De stroming van de rivier stuwt ze via een kabel naar de overkant.

Dresden verlaat je best via de groene rechteroever. Aan de overkant van de rivier wijkt de sierlijke skyline van de Altstadt algauw voor plompe woonblokken uit de DDR-tijd. Met de Altstadt is iets bijzonders aan de hand. Ze is nogal fake, alsof je AI vraagt om een barokstad te bouwen. Input: de schilderijen van Canaletto II. Het middelmatige neefje van de andere, beroemdere Canaletto schopte het tot hofschilder van de Saksische keurvorst August de Sterke. Hij toverde Dresden om in zijn persoonlijk barok wonderland, en Canaletto borstelde vlijtig stadsgezichten. In 1945 veranderden geallieerde bommenwerpers de Altstadt in een vuurzee. De wederopbouw begon pas na de Wende. Hoe zag het oude Dresden er alweer uit?

Km 22 Pirna

Das süsse Leben

Juist. De Altstadt imiteert afbeeldingen van de oorspronkelijke stad. 25 jaar geleden ontbrak de koepel van de Frauenkirche nog aan de skyline. Haar brokstukken lagen gerangschikt op genummerde rekken, als een reusachtige puzzel. Inmiddels hebben nieuwe gebouwen de contouren van hun verdwenen voorgangers opgevuld. Mijn gevoel terwijl ik langs de Elbe fiets? Eindelijk terug in de echte wereld!

In die wereld is het zondag en vieren alle Duitsers fervent vakantie. Vanavond op de terugrit ga ik meedoen. Ik heb mijn strandstoel al gespot: hij staat in een biertuin in Pirna en komt met schwarzbier en Thüringer bratwurst. Daarna plan ik, in ware DDR-stijl, een skinnydip in de Badesee Birkwitz, en tot slot bestel ik flammkuchen in de biertuin bij het Blaues Wunder, de historische smeedijzeren brug vlak bij Dresden. Om van das süsse Leben, la dolce vita op z’n Duits te genieten, zorg je best dat je laat kan terugkeren. Zelfs onze keurvorst achtte het luilekkerland tussen Dresden en Pirna een zomerresidentie waardig. Slot Pillnitz is omringd door barokke tuinen en een Engels landschapspark. De praaltrap van het paleis daalt af naar de Elbe.

Km 35 Rathen

Oh, hoe vreselijk gaapt de duistere afgrond!

Voorbij Pirna vernauwt de vallei en slingert de Elbe tussen steile, beboste zandsteenwanden. Bergen zijn afgevlakt, alsof hun toppen zijn weggesnoeid. Adrian Zingg en Anton Graff, twee Zwitserse schilders die aan de academie van Dresden werkten, doopten de streek in 1766 de Sächsische Schweiz. Ze waren in de wolken omdat ze op een dagmars van Dresden een landschap ontdekten dat hen aan hun heimat herinnerde, de Zwitserse Jura.

Marcheren konden ze, die romantische schilders. Ze leerden deftige burgers wandelen en de hoogte opzoeken. Bergen waren niet meer kaal, lelijk, doods en bevolkt door duivels. Ze waren groots, inspirerend en meeslepend! Boven de wolken wachtte je een adembenemende, bijna religieuze ervaring.

In Rathen kwamen de eerste toeristen hun hoogtevrees overwinnen. Neem het veer, stal je fiets en klim een half uur naar de Basteibrug. Ze overspant een duizelingwekkende afgrond en is in 1851 gebouwd om wandelaars een subliem uitzicht te bieden. Aan de voet van de rotsformaties ligt de Felsenbühne, een honderd jaar oud openluchttheater. De romantiek scheert hier hoge toppen tijdens vertoningen van de opera Der Freischütz. De hoofdpersoon klautert op de rotsen en zingt: ‘Oh, hoe vreselijk gaapt de duistere afgrond!’

Km 40 Königstein

Kingsize portie geschiedenis

Van op de Basteibrug zie je donkere tafelbergen oprijzen boven de Elbe. Ze hebben het mysterieuze aura van sluimerende vulkanen, maar in deze vallei barst alleen de rivier in geweld uit. Gelukkig kabbelt het leven meestal gezapig voort. Voor de spoorlijn de reistijden verkleinde, verplaatste je je hier niet sneller dan ik vandaag op de fiets. Op de jaagpaden waar ik rij, sjouwden boerenpaarden trekschuiten voort. In kastelen en burchten op de heuvels hielden machthebbers de handelsroute in de gaten.

Königstein zie je liggen van op de Bastei: de reusachtige vesting palmt een hele tafelberg in. Aan de voet van de berg neem ik een lift in de rotswand, die me 240 meter hoger afzet op de vestingmuur. Binnen de twee kilometer lange wallen liggen vijftig gebouwen: kazernes, paleizen, magazijnen, woningen, een kerk, een lustpaviljoen dat bijna van de rotswand tuimelt. De eerste vesting stamt uit de middeleeuwen, nadien ging haast elke vorst aan het bouwen of verbouwen. Uiteraard moest Canaletto II van August de Sterke een prentkaart schilderen. De reproductie staat op het marktplein, zodat je de zeven verschillen kan zoeken. In de DDR-tijd diende de vesting als heropvoedingscentrum en tijdens de Tweede Wereldoorlog werden kunstschatten uit Dresden hier in veiligheid gebracht. Kortom, Königstein is een kingsize portie geschiedenis.

Km 55 Schmilka

Wandelen boven de nevelen

Vanaf Rathen bekronen zandstenen rotsformaties de beboste hellingen. In dit deel van de Elbevallei spelen fietsen en wandelen zich in gescheiden werelden af. Tijdens een eerder uitstapje met de trein heb ik vanaf station Stadt Wehlen de Rauensteinweg of Malerweg gewandeld. Boven klauter je, veilig afgeschermd, via trappen en looppaden over rotsen die boven het woud uitsteken. Een foto van jezelf als koning van de wereld? Poseer dan op een rots, met je rug naar de camera en je linkerbeen vooruit, terwijl je over de vallei uitkijkt. Zo imiteer je De Wandelaar boven de Nevelen, het schilderij waarmee Caspar David Friedrich van wandelen een romantische vrijetijdsbesteding maakte.

Terwijl ik het laatste eind naar Schmilka fiets, torenen de rotsformaties van het schilderij onbereikbaar boven me uit. ‘De dorpsnaam is Slavisch voor plek waar hout wordt gewonnen’, vertelt kunsthistorica en dorpsgids Andrea Bigge. Honderdjarige villa’s lijnen de rivieroever af. Achter het oude dorp, dat zich hogerop in een zijvallei nestelt, strekken zich de bossen van het Nationaal Park Sächsische Schweiz uit.

Wie in Schmilka logeert, kan gratis aansluiten bij dorpsrondleidingen. Je ontbijt met dorpsbrood uit de oude bakoven en drinkt bier uit de dorpsbrouwerij. ‘Of je nu het beste hotel of het eenvoudigste pension boekt, we nodigen je uit om een band op te bouwen met het dorp’, zegt Andrea.

De schilders waren pioniers. Ze brachten het toerisme op gang. Het dorp verliet zijn plekje in het bos en kreeg een elegante façade langs de Elbe om de rivierboten te doen aanmeren. Maar de nieuwe ondernemers verschilden van de houtvesters. Ze kenden de rivier niet. In 2002 deed de Elbe voor het eerst in tachtig jaar wat ze al eeuwen doet: ze trad ver buiten haar oevers. ‘Het water stond vijf meter hoog in de straat’, vertelt Andrea. ‘Tot aan de eerste verdieping, tot daar waar je dat opschrift ‘Elbblick’ ziet.

Het nieuwe toerisme in Schmilka is duurzaam. Als fietser geniet je ervan met een dorpspizza in de biertuin, bij de watermolen van de houtvesters. Daarna steek je met het veer de rivier over en vat je de terugweg aan. In Bad Schandau, vijf kilometer verderop, kan je de trein nemen naar Dresden.

Eco in Schmilka

Schmilka geniet wereldwijde belangstelling als modelproject voor duurzaam toerisme. Lees het bijzondere dorpsverhaal op www.pasar.be

Stroomafwaarts naar Riesa: terug naar de DDR

Voor mijn rit stroomafwaarts hoef ik de Augustusbrug niet over te steken. Ik verlaat de Altstadt van Dresden via de linkeroever en krijg een voorproefje van het landschap van de Midden-Elbe. De vallei verbreedt, de rivier sleept zich loom door natte graslanden. Hier en daar staan oude, eenzame populieren op wacht. Verderop krijgt de Elbe ruimte om te overstromen en schuilen dorpjes achter waterkeringen, als eilanden in de groene zee. Maar in Meissen fiets ik opnieuw langs heuvels en wijngaarden.

Km 30 Meissen

Pauwen in de porseleinwinkel

Het stadje dat voor me oprijst, lijkt op de gotische versie van de Akropolis. De loodzware Albrechtsburcht en de ranke domkerk passen als bij wonder op een steenpuist van een heuvel. In de benedenstad bezoek ik de oudste porseleinfabriek van Europa. Ze is in 1710 opgericht door een alchemist die in opdracht van August de Sterke (wie anders?) goud probeerde te maken. In plaats daarvan ontdekte hij de formule voor wit porselein. August werd zijn belangrijkste klant. En grootste wanbetaler, bij gebrek aan goud natuurlijk.

De porseleinfabriek – pardon, ‘Erlebniswelt Haus Meißen’ – bezoeken is een bizarre ervaring. In de shop spot ik figuurtjes die mijn oma op de schouw zette. Herderinnetjes, muzikanten, dat soort lieve, vertrouwde kitsch. Maar in het museum gaat een wondere wereld voor me open. Werkelijk álles is in porselein geprobeerd. Vooral de dieren op ware grootte slaan me met verstomming. Pauwen, poema’s en buldogs staan verontrustend te glimmen. Ik denk aan de Friends-episode waarin Joey een standbeeld van een windhond in huis haalt.

In de Schauwerkstatt mag ik keramisten en schilders op de vingers kijken. Ieder zaaltje toont een stap in de productie. Een medewerker draait een vaas, zet de arm aan een poppetje, beschildert een bord. In stilte, alleen aan een werktafel, terwijl het publiek op een kleine tribune naar de gids luistert. En dan wil iemand de medewerker zelf iets vragen. Waaraan ze denkt tijdens het beschilderen van borden? ‘Oh’, zegt ze verwonderd, ‘dat varieert. Momenteel aan wat ik straks thuis ga koken.’ We lachen. De gids is perplex. Gesprekjes met de medewerkers zijn hoogst ongebruikelijk.

Km 55 Riesa

Woningbouw Serie 1970

De DDR bouwde woningen in serie, zoals je auto’s fabriceert. Het type woonblokken dat het stadje Riesa omsingelt, heet WBS-70, of Woningbouw Serie 1970. De uniformiteit had één voordeel: je bezoek hoefde niet te vragen waar het toilet was. De staalindustrie van Riesa stelde vroeger 13.000 mensen tewerk. Na de Duitse eenmaking gingen de banen verloren en vertrok de helft van de 50.000 inwoners.

In Riesa is de riviervallei al wijd en groen en liggen de laatste wijngaarden twintig kilometer achter me. Ik fietste de klim naar wijndomein Proschwitz om een van de mooiste wijnpanaroma’s van Saksen te bewonderen. De druivenrijen dalen er af naar de burchtheuvel van Meissen. Een rivierbocht verder bestelde ik de lokale Goldriesling op het zomerterras van de wijnbistro van Slot Seusslitz. De zuidhelling achter het barokslot is bebouwd met idyllische wijnterrassen.

In Riesa is het toevallig kermis. De bonte kramen steken af tegen de doordeweekse gevels van de hoofdstraat. Ik waan me hier diep in Duitsland, waar de weg naar Berlijn even lang lijkt als naar Bonn of Brussel. Stadjes die zelden geschilderd of gefotografeerd worden, prikkelen ook de verbeelding. Ik nip van mijn plastic bekertje bier en wil verder fietsen naar de volgende plek die niemand thuis kent. De Elberadweg volgt de rivier nog tot de monding.

Droom je van Dresden?

Geschiedenis gaan opsnuiven (en vorst August de Sterke achterna) of gaan citytrippen (en genieten van de lekkerste veggie adresjes en biertuinen)? De fijnste plekjes om te logeren of je camper te parkeren? Je vindt alles wat je wil weten voor een trip naar Dresden in de handige online Reiswijzer op www.pasar.be.