Rond het Balatonmeer

In 1985 werd Athene de eerste culturele hoofdstad van Europa en tot het jaar 2000 viel die eer telkens te beurt aan een grote stad. In 2023 mogen maar liefst drie plaatsen met deze titel uitpakken: Timișoara in Roemenië, Elfsina in Griekenland en duobestemming Veszprém-Balaton in Hongarije.

Dat Veszprém (spreek uit: Vespreem) samen met de Balatonregio de culturele vlag hijst, is een Hongaars slimmigheidje: Veszprém-Balaton 2023 is niet enkel een culturele hoofdstad, maar promoot een regionale hub. Het kleine stadje (van 60.000 inwoners) speelt haar troeven uit als centrum van eeuwenoude tradities en culturele diversiteit. De toeristische aantrekkingskracht van het Balatonmeer mee in het bad trekken, maakt dat plaatje nog mooier. Opzet geslaagd, want de cultuurcombo heeft me er alvast van overtuigd om af te reizen naar de Balatonregio.

Stefanus & Gisela

Als eerste nemen we het bescheiden Veszprém onder de loep. Omdat veel informatieborden louter in het Hongaars zijn opgesteld, laten we ons gidsen door Júlia Fülöp. Ze kent niet alleen de stad door en door, maar blijkt ook de perfecte tolk. Met haar keren we terug naar de tijd dat de Hongaren zich definitief vestigden in Europa. Ter memorie: eerder probeerden volkeren met Germaanse, Iraanse, Turkse of Slavische achtergrond voet aan de grond te krijgen op de oevers van de Donau, maar aan het einde van de 9de eeuw waren het de Hongaren die er hun nieuwe thuis vonden.

Volgens de overlevering was Veszprém de favoriete residentie van grootvorst Géza, koning Stefanus I en zijn vrouw Gisela, onthult Júlia. De stad werd populair toen Stefanus I en Gisela als eerste koningspaar het land begonnen te regeren. Dat was in het jaar 1000 en opvallend: Stefanus I koos het kamp van de Romeinen, waardoor hij de eerste christelijke koning werd van het toenmalige Hongarije. Het koningspaar stichtte onder het goedkeurend oog van de Franse paus Silvester II een bisdom en was verantwoordelijk voor de bouw van onder meer de Sint-Michielskathedraal en het nonnenklooster van Veszprémvölgy. Júlia: ‘Volgens de stadslegende werden daar de gewaden gemaakt die de kroningsmantel werden van de Hongaarse koningen die na Stefanus I aan de macht kwamen. Eeuwenlang werden de Hongaarse koninginnen hier gekroond door de bisschop van Veszprém. Da’s meteen de reden waarom Veszprém ook wel ‘the city of queens’ wordt genoemd.’

Zeven heuvels

Als je er het fijne van wil weten, kan je een historische wandeling te maken op en rond Castle Hill, een van de zeven heuvels waarop Vesprém is gebouwd. Júlia neemt ons mee op sleeptouw op de kasteelheuvel en vertelt ons dat het oorspronkelijke kasteel in de tiende en elfde eeuw werd opgetrokken. Vandaag blijven enkel nog restanten over waaronder de Sint-Joriskapel, vermoedelijk het oudste middeleeuwse gebouw van de stad. Op de vroegere fortificatie werd vervolgens door de eeuwen heen bijgebouwd waardoor de volledige heuveltop vandaag bulkt van de historische gebouwen. Een deel van die gebouwen wordt momenteel gerestaureerd, maar laat dat je er niet van weerhouden om een kijkje te gaan nemen in een paar historisch relevante gebouwen zoals de Sint-Michielskathedraal. Omwille van de werken zijn een aantal gebouwen ook te bezichtigen ‘met een helm’ waardoor je een unieke blik krijgt achter de schermen. Check tijdens je ontdekkingstocht het Aartsbisschoppelijk Paleis, de Gizellakapel, het Prefectenhuis en de standbeelden die de geschiedenis van de stad illustreren. Júlia brengt ons ook naar een aantal bescheiden musea waaronder de Modern Gallery voor moderne kunst en het Handwerkmuseum. Het is vanaf deze plek dat we een panoramisch uitzicht hebben op de weidse omgeving. Júlia wijst naar de Bakony-heuvels aan de horizon en verklapt dat het Engelse woord ‘bacon’ ervan afgeleid zou zijn. Júlia: ‘Ook het woord ‘coach’ is afgeleid uit het Hongaars; het verwijst naar het dorpje Kocs (spreek uit: kootsj).’ Ze vertelt dat Kocs ooit de bakermat was waar rijwagens werden gerepareerd: koetsen dus. Andere leenwoorden uit het Hongaars zijn onder meer ‘paprika’ en ‘goulash’. We leren elke dag bij.

Papieren hond, vol muziek

Als we na de kasteelheuvel de stad intrekken, valt het op dat de grote horeca- en winkelketens Veszprém nog niet hebben overrompeld. Als je komt om te shoppen, kan je kiezen uit lokale boetiekjes. Een snelle hap? Je treft verspreid over de stad voldoende alternatieven voor de Europese en Amerikaanse fastfoodketens. Het voelt niet als een gemis, maar net als een extra troef. In plaats van vrede te nemen met ‘meeneemkoffie’ gaan we er tijdens een tussenstop rustig bij zitten. Heerlijke koffie gemaakt door een barista, lokaal gebak erbij, bediening aan tafel en een gezellige babbel: meer moet dat niet zijn.

’s Avonds maken we kennis met een van de andere facetten van Veszprém. De stad is sinds 2019 namelijk een Unesco City of Music. Dat heeft het te danken aan de vele muziekevenementen en festivals die er worden georganiseerd. Als we er begin mei zijn, pikken we een bescheiden concert mee in Papírkutya (papieren hond), een relatief nieuw muziekcafé dat meerdere concerten per week programmeert. Het café dubbelt als bescheiden restaurant en vult een leemte in het uitgaansaanbod van de kleine stad. Het concert is een voorsmaakje van wat zich hier tijdens de zomer op grote schaal afspeelt, drukt men ons op het hart. Bij het ter perse gaan tellen de bewoners af naar de 20ste editie van VeszprémFest. Dit jaar worden onder meer Joss Stone en Norah Jones toegevoegd aan het lijstje gerenommeerde muzikanten dat de afgelopen jaren kwam optreden in ‘het barok amfitheater’ aan de voet van het kasteel. VeszprémFest is slechts een van de vele muzikale evenementen die deze zomer in de regio plaatsvinden.

En fietsen maar!

Maar... we zijn gekomen om te fietsen. Voor onze fietstocht naar het Balatonmeer huren we fietsen bij BalatonBIKE365. Het verhuurkantoor ligt in Balatonfüred, een van de vele badplaatsen aan het meer. Wat BalatonBIKE365 onderscheidt van de concurrentie, is dat ze een eigen app hebben die de hele regio in kaart brengt en tientallen voorbeeldroutes adviseert. Met de app kun je trouwens niet alleen routes selecteren of uitstippelen, de app doet ook suggesties qua stopplaatsen (eten, fietsonderhoud, watertappunten, enzovoort) en eventuele overnachtingsplaatsen. En nog beter: de app kan je ook in het Nederlands op je smartphone installeren.

Fietsknooppunten zoals wij ze in België gewend zijn, kennen ze hier niet. Als alternatief staan er overal pijlen die zijn aangevuld met een cijfer- en lettercode. Heel veel trajecten zijn trouwens nagelnieuw en zijn ruimschoots gescheiden van de openbare weg. Ook slim: op een aantal drukke kruispunten is er een fietstunnel voorzien, waardoor je ongehinderd verder kan trappen. En als de route eventjes over de openbare weg verder gaat, duiden gele pijlen aan dat je op de goede weg bent.

Voor het uitstippelen van onze route doen we beroep op een ervaringsdeskundige uit de streek: András Harangvölgyi, een gepensioneerde wielerfanaat. Hij kent de streek als geen ander en is zo vrij om met ons mee te fietsen en ons zijn favoriete plekjes te tonen.

We klimmen op aanraden van András op een elektrische mountainbike, omdat we onderweg een paar gravelstroken moeten trotseren. Bovendien is de kant van het Balatonmeer waar wij gaan fietsen niet bepaald vlak, lacht hij. Toch fietsen we de eerste kilometers waterpas langs het fonkelende meer. Terrasjes en bescheiden jachthavens wisselen elkaar af en aan eetgelegen onderweg is er duidelijk geen gebrek.

Na een kilometer of zeven bereiken we het populaire schiereiland. Daar liggen wat bescheiden klimmetjes in het verschiet. Vanaf hier fietsen we van dorp naar dorp, het ene al pittoresker dan het andere. Het traject voert deels langs de openbare weg, een andere keer op nagelnieuwe fietspaden en heel af en toe op een verraderlijke kasseiweg. In Tihany verlaten we onze uitgestippelde route en klimmen we naar een abdij. Het is ons niet zozeer om de abdij zelf te doen maar wel om het panoramisch uitzicht over het prachtige Balatonmeer. Dat zich daar toevallig ook het stamcafé van András bevindt, nemen we er met de glimlach bij.

Na onze korte koffiestop gaat het weer omlaag naar de andere kant van het schiereiland. We rijden langs een bescheiden binnenmeer en velden weer naar de oevers van het meer waarna we dorpje na dorpje en vergezicht na vergezicht afvinken. We zijn begin mei als we deze reportage inblikken maar András verzekert ons dat er tijdens de zomer veel meer fietsers de weg op gaan. András: ‘Velen wagen zich aan de volledige omloop rond het meer. Sportievelingen fietsen de lus van ongeveer 221 km op één dag, anderen maken er een meerdaagse ontdekkingstocht van.’

Chique villa

We trotseren bossen en heuvels op gravel maar naarmate we Veszprém naderen, fietsen we meer en meer op vers asfalt. Een historisch belangrijke plaats op onze route naar Veszprém is Villa Romana Baláca, een Romeins villacomplex uit de 3de en 4de eeuw. Je ziet er muurschilderingen en mozaïekvloeren die de rijkdom van weleer illustreren. Men vermoedt overigens dat de Romeinen hier al in de eerste eeuw neerstreken en dat het complex tijdens de daaropvolgende eeuwen uitgroeide tot een groot landgoed. Zo is het hoofdgebouw maar liefst 2400 vierkante meter groot. Villa Romana Baláca is een must-see als je je wil verdiepen in de ontstaansgeschiedenis van de streek. Maar als je hoopt hier een koffie- of lunchpauze in te lassen, ben je eraan voor de moeite... Er is een museumwinkeltje en een toilet, meer niet. Dus fietsen we nog 10 km verder om onze benen wat rust te gunnen aan de rand van Veszprém. We nemen plaats op een terrasje en laten goulashsoep aanrukken, een Hongaarse specialiteit.

Voor het laatste stuk van onze fietslus kiezen we de kortste route naar het meer. Die loopt deels over een oude spoorwegbedding en bijna integraal bergafwaarts. Na 45 minuutjes uitbollen – met de wind door de haren - staan we terug aan het meer, waar de restaurantjes en kleinschalige hotels en pensionnetjes zich klaar lijken te maken voor de grote zomerstormloop. Wij genieten nog even van de kalmte. We komen wel terug in het hoogseizoen.

Kriebelt het om te gaan fietsen in de regio Veszprém-Balaton? Alle praktische info, leuke adresjes en GPS-gegevens vind je in de online Reiswijzer op pasar.be