Grand Tour tussen kilts, clans en kliffen

Met de kinderen gingen ze wel vaker kamperen, maar altijd in een huuraccommodatie. ‘Ik had geen zin in een caravan achter mijn auto’, zegt François resoluut, ‘ook al heb ik tien jaar voor een constructeur gewerkt.’ Later reisde het koppel verder weg. ‘Afrika, Azië, de VS. Onze laatste reis ging naar Costa Rica’, vertelt Elly. ‘Terug thuis liepen we tegen een kanjer van een jetlag aan en lieten de kinderen weten dat ze op eigen benen wilden staan. Dus maakten we andere vakantieplannen.’

Vrijheid als bonus

Vijf jaar geleden huurden ze bij wijze van test een motorhome voor een vakantie in de Elzas. ‘Maar het regende pijpenstelen, dus zijn we meteen doorgereden naar de zon. We kwamen uit in de Camargue’, herinnert François zich. ‘Heb je het ergens niet naar je zin, dan trek je gewoon verder. Zo hadden we meteen een camperbonus te pakken.’ Een jaar later kochten ze de Carthago en werden ze meteen lid van de Kampeerclub Teuten. Zo ontmoetten ze snel andere kampeerders. Een maidentrip naar Luxemburg en meerdere weekenduitstapjes later wilde het koppel naar Noorwegen. ‘We houden vooral van de natuur, van lokale producten en marktjes’, vertelt Elly. ‘Als we naar een stad gaan zullen we zelden een museum bezoeken. Dus leek Noorwegen ons ideaal, maar vrienden en familie stelden voor eerst Schotland te bezoeken. Omgekeerd zouden we Schotland toch wat minder vinden, hoorden we. Achteraf bekeken twijfelen we daaraan. Maar we kunnen niet echt vergelijken, want door corona hebben we die grote reis naar Noorwegen al twee keer moeten uitstellen.’

Puzzelen aan de tour

Elly en François bereidden zich gedetailleerd voor. ‘Een neef van me was er al heel vaak geweest. Hij zette ons op weg’, vertelt Elly. ‘Maar uiteindelijk gingen we best systematisch te werk. Hoeveel vakantie kunnen we nemen? Wanneer? Wat willen we zeker doen? François houdt van fotograferen en verdiept zich in de whisky’s. Ik wou absoluut border collies in actie zien en de Highland Games meemaken. En dan begin je te puzzelen.’ François valt haar bij: ‘We hebben ook veel opgezocht via het internet. Dan val je vaak op onooglijke adresjes die helemaal top blijken. The Oyster Shed op Skye bijvoorbeeld. Zag er buiten echt groezelig uit, stonk naar rotte vis, maar een keer binnen viel het reuze mee. En we hebben nooit betere oesters gegeten.’ Om tijd te winnen kozen ze voor de overzet IJmuiden-Newcastle. ‘Je slaapt aan boord en arriveert ’s ochtends op een uurtje rijden van de Schotse grens’, aldus François. ‘Aan boord kan je ook dineren en ontbijten. Dat maakt de meerprijs verantwoord.’

De klassiekers van Edinburgh

Aan hoofdstad Edinburgh kan je moeilijk voorbij. Ze bulkt van de geschiedenis en historische monumenten. Van kasteel tot kathedraal, van het imposante parlementsgebouw en het Royal Museum tot de Royal Mile. ‘Als je iets gaat bekijken, kies dan voor de Honours of Scotland, de Schotse kroonjuwelen in het kasteel’, tipt François. De kroon, de scepter en het zwaard werden voor het eerst gebruikt bij de kroning van Mary Queen of Scots in 1543. Elly vond dan weer haar gading op de zaterdagse boerenmarkt vlakbij. Ook aan de Kelpies  houdt ze mooie herinneringen over. ‘Het is een kunstwerk, even buiten Edinburgh, dat twee hele grote paardenhoofden voorstelt. Kelpies waren de Schotse werkpaarden die de schepen voorttrokken langs kanalen en waterwegen. Dit is een indrukwekkend eerbetoon aan hun vroegere labeur.’

Doen ze dat allemaal met de motorhome of nemen ze het openbaar vervoer? ‘Nee, we hebben twee elektrische vouwfietsen en een scooter in de garage van onze camper’, zegt François. ‘We proberen ook weg te blijven van stadscampings en kiezen altijd voor een camping iets verderop. Daar heb je meestal meer plaats. En met zijn tweeën op de Vespa geraken we ook overal. De fietsen hebben we nauwelijks gebruikt. Daar zijn de Schotten helaas niet op voorzien.’

Spelen met ruitjes

Het was geen makkie om ze te vinden, maar uiteindelijk ontdekten François en Elly in St.-Andrews toch een Highland-Gamestoernooi dat in hun vakantieplannen paste. Tegelijk een meevaller, want ze waren zowat de enige toeristen. Dat er ook wielrennen – ‘met vaste pion, zonder remmen’ – en loopwedstrijden – ‘ook gemengd met wat voorsprong voor de vrouwen’ – bij hoorden verbaasde beiden. ‘Maar natuurlijk ga je voor de krachtsporten: het boomstamwerpen, gewichten gooien en kogelslingeren’, zegt François. ‘En de kilts zijn alomtegenwoordig. Zeker bij de juryleden, stuk voor stuk oudere mannen die helemaal opgedoft op de grasmat komen. Daarin zijn Schotten heel erg traditioneel en apetrots op hun land.’ Zelf was hij het meest onder de indruk van het dansen en de doedelzakmuziek: ‘Ongelooflijk hoe gemotiveerd die jongelui rondspringen. Wij begrijpen het niet zo goed, maar die dansen hebben een historische achtergrond. Je merkt het aan de forse gebaren, de gebalde vuisten en heftige gelaatsuitdrukkingen.’

Elites in Cairngorms

Voor François was de rit door Cairngorms National Park een topbelevenis: ‘Je rijdt er over slingerende wegen door een majestueuze natuur. Schapen lopen er vrij rond, af en toe kom je langs een kasteel. En zeggen dat een groot deel van het park nog ongerept is. Hier komen Britse elitetroepen leren hoe ze op eigen kracht en zonder bevoorrading kunnen overleven in de natuur.’

Zelfs de Britse Royals weten het nationale park te waarderen, want uitgerekend hier brengen ze de maand augustus door in het somptueuze Balmoral Castle. Dan loopt zelfs Prins Charles met lange kousen onder zijn kilt door de purperen heide en is het domein even niet toegankelijk voor bezoekers. Loop je door de tuinen, neem dan ook een kijkje bij de serres en de moestuin. De koninklijke familie eet hier uitsluitend voer van eigen kweek. Duurzaam, eco en helemaal local.

Tonnen whisky

In de lange aanloop naar hun Schotlandreis kreeg François de smaak van Schotse whisky te pakken en waar anders dan in de Speyside kan je je kennis proefondervindelijk verdiepen? Waarna hij een korte les geeft over single malts – ‘van het huis’ – en blended whisky’s – ‘samengesteld uit verschillende leveringen’. In de Speyside worden veel single malts gedistilleerd, de Whisky Trail voert er je langs wel acht bedrijven. Maar trop is ook voor François en Elly te veel, dus hielden ze het bij een bezoek aan het bekende Glenfiddich en de Balvenie Distillery. ‘Als je dan toch gaat, volg dan niet alleen de rondleiding, maar pik ook de proeverij mee’, weet François. ‘Zo leer je nieuwe smaken kennen en ontwikkel je je eigen voorkeuren. Al moet je wel opletten, want in het verkeer heerst nultolerantie en het is wel sneu als je altijd een Bob moet meenemen die alleen maar toekijkt.’  

Verrassend was het bezoek aan de Speyside Cooperage, een kuiperij waar ambachters tot op vandaag whiskyvaten maken. ‘Vaak doen ze dat met eikenhout van oude Amerikaanse vaten. Interessant is ook dat de kuipers er nog per stuk worden betaald. De vakbonden pleiten voor een eenvormig uurloon, maar de kuipers zelf werken liever per stuk want dat vinden ze beter betaald.’

Tussen hond en dino

Terug dieper in de Cairngorms ligt Kincraig. Daar geeft herder Neil Ross haast elke dag een demonstratie met acht van zijn border collies, een niet te missen show die bijna een uur duurt. Elly was er helemaal weg van: ‘Elke hond wordt twee jaar lang getraind. Eerst leren ze stembevelen opvolgen van de herder. Het africhten op fluitsignalen is moeilijker en vraagt nog een jaar training. Het is fascinerend om zien hoe de samenwerking tussen de honden in zijn werk gaat. De schapen opjagen, rennen, besluipen, terug gaan liggen: ze reageren meteen op elk signaal en lijken er zelf op gebrand om al dat werk te doen. Grappig is dat ze op die manier niet alleen schapen, maar ook eenden drijven. En als je achteraf ook nog de puppies mag knuffelen is dat ronduit zalig.’

Als het van François afhangt beginnen de Highlands pas in Inverness. ‘Tussen die stad en Fort Augustus heb je het langgerekte Loch Ness’, vertelt hij. ‘Daarboven wordt Schotland pas echt wild.’ Dat monster heeft niemand ooit gezien, maar de verbeelding wil dat die eruit ziet als een zwemmende dino met een lange nek. Toch is een zekere Steve Feltham ervan overtuigd dat Nessie er moet zijn. Al dertig jaar woont hij aan de oever van het meer in een grote caravan. Als Nessiehunter raakte hij via de BBC bekend bij een groot publiek. Sindsdien jaagt hij zijn grote droom na en leeft hij van de monsterlijke kleibeeldjes van Nessie die hij aan toeristen slijt. Voor Elly en François gaf hij niet thuis. Dus scheepten ze in voor een boottochtje op het meer richting Fort Augustus waar een reeks sassen en sluizen de pleziervaart naar en van het Caledonian Canal aan de gang houden.

Kustidylles

Onderweg naar het meest noordelijke punt van Schotland ontdekten ze Dunrobin Castle. ‘Het leek niet meteen verbluffend, maar eenmaal rond het kasteel gelopen stonden we paf’, herinnert François zich. ‘Vooral de tuinen zijn schitterend aangelegd, met een eindeloos uitzicht op zee.’ Elly wijst ook op de interieurs: ‘Helemaal ingericht naar de tijd die bij het kasteel hoort. Heel rijkelijk en chique. We vonden het geheel zelfs mooier dan Balmoral. En we hebben er genoten van een roofvogelshow. Erg leerrijk trouwens.’

Voor haar was de kustrit tussen het meest noordelijke punt – John O’Groats – en Sango Sands het knapst. De grillige kustlijn, de eindeloosheid van de oceaan en de uitgestrekte heides achter de kustlijn deden dromen. Om nog te zwijgen van de zonsondergangen. ‘En ik ben gewoon heel graag bij het water’, zegt ze. ‘Het is ook altijd fijn om bij een meer of een riviertje te kamperen.’

Van het eiland Skye – ‘een beetje overroepen’ – onthouden Elly en François vooral het pittoreske Plockton, een mooie wandeling naar de vuurtoren van Neist Point en de drempel die ze moesten overwinnen om in The Oyster Shed de beste oesters ooit te proeven. Maar er is ook de beroemde Talisker Whisky Distillery. Nog zo’n single malt, maar gemaakt van granen die droogden in een met turf gestookte ast. ‘Dat geeft een flink pittiger smaak en aroma. Je moet er echt voor zijn’, zegt François. ‘Ik hou er wel van. Mag ik je wat goede raad geven voor het geval je er gaat proeven? Je krijgt er ook een glas puur distillaat voorgezet, helder als water. Hou dat proevertje voor het laatst, want het heeft zulk hoog alcoholgehalte dat je al wat daarna komt nauwelijks proeft.’

In de trein naar Zweinstein

Dat ze Harry Potter achterna zouden gaan, wisten ze lang voor het begin van de reis. ‘En maar goed ook, want zelfs in januari hadden we al niet meer de beste keuze voor onze treintickets eind juni’, weet François. ‘Maar het werd een topbelevenis, onze rit met The Jacobite. Het is de stoomtrein waarmee Harry Potter en zijn vrienden heen en weer reizen naar het mythische Zweinstein. En hij gaat ook over het legendarische Glenfinnanviaduct. In de bocht over de Finnan kan je vanuit het raam fraaie foto’s maken van de trein en de locomotief in het landschap.’

Via het historische slagveld van Glencoe en de merkwaardige Three Sisters of Glen Coe, drie heuvels, arriveert ons duo in Oban voor een overzet naar het mooie eiland Mull. Daar kamperen ze in een uithoek bij Fidden Beach. Gewoon op het land van een boer, zonder enige luxe. ‘Maar we genoten met volle teugen van het uitzicht, de zonsondergang en de rust. Ook meegenomen, de manier waarop Shotten relaxed met je omgaan. Wil je afrekenen voor je camperplek, dan heeft het allemaal geen haast. “Kom maar even langs als je vertrekt”, kregen we regelmatig te horen.’

Puffende puffins

Ook een boottocht naar de eilanden Lunga en Staffa stond op het programma. ‘Ik wilde de puffins – de papegaaiduikers – zien en voor François was het een mooie gelegenheid om te fotograferen’, vertelt Elly. ‘Het zijn zulke bijzondere vogels, met van die triestige ogen. Je zou er zo medelijden mee krijgen. Ze maken geen nesten, maar broeden in holletjes in de grond. Er leven een paar duizend van die vogels en toen wij er waren hadden ze net kleintjes. Dus vlogen de ouders de hele dag af en aan om visjes te vangen. Die brengen ze dan naar het nest met wel vier of vijf stuks tegelijk in hun bek. Het moet een hels karwei zijn. Ik denk dat ze ’s avonds blij zijn als ze kunnen napuffen van al dat heen en weer vliegen. De vogels zijn ondertussen zo gewend aan de toeristen dat je ze tot op enkele meters kan benaderen. En verder hadden ze het natuurlijk te druk met hun jongen.’

‘Van Lunga keer je terug langs het onbewoonde Staffa’, laat François noteren. ‘Daar zie je goed dat het eiland uit vulkanisch gesteende is opgebouwd. Hete lava stolt in zeshoekige zuilen, vandaar die bijzondere aanblik van de oevers.’

Scooterpech

François wilde ook nog naar het eiland Islay, de bakermat van de turfwhisky. Maar daar stak een lekke band een stokje voor. ‘Daar stonden we, in de buurt van een boerderij op zo’n single track en verder geen mens te zien’, herinnert hij zich. ‘En al zien de Schotten er soms ruw en een beetje nors uit, in wezen zijn het doorgaans vriendelijke en behulpzame mensen. Ze lieten meteen hun bezigheden vallen en probeerden ons te helpen. Toen dat niet lukte ging de boerin gewoon op het midden van de weg staan om met hooggeheven armen een kleine vrachtwagen te laten stoppen. Het waren dan wel bekenden, ze namen ons toch meteen mee tot bij de camper. Uiteindelijk kregen we de scooter nergens gerepareerd en zat er weinig anders op dan hem in de garage te houden. Gelukkig was het eind van de reis dan al in zicht.’

Hoewel ze voor hun laatste stop een eind buiten Glasgow kampeerden lukte het toch makkelijk om met de trein naar hartje stad te sporen. ‘Het was stralend weer’, weet Elly, ‘en Glasgow is een moderne, levendige stad. Ook al was het even wennen aan het stadsritme na de groene en natuurrijke Highlands, de verkeersvrije buurt van Buchanan Street is best aangenaam en na London zowat het grootste shoppingwalhalla. Er trekken ook elke zaterdag brass bands door de stad. Vaak zijn die gelinkt aan een vereniging en iedereen wil een plek onder de zon met een optocht. De winkeliers vinden het minder, want er zijn echt wel veel stoeten. Dat leidt de kopers af natuurlijk.’

Komen ze nog terug naar Schotland? ‘Zeker weten’, beamen ze meteen. ‘Als alles goed gaat komt er een Pasar-Govakareis naar Schotland in 2023 en die zijn we nu al aan het voorbereiden’, klinkt François enthousiast. ‘Hier en daar zal het programma anders zijn. Misschien komt er een taptoe bij of een uitstap naar de Orkneys, maar dan laten we elders weer iets vallen. Het wordt in elk geval een reis met een niet te grote groep en vrijheid blijheid onderweg, want onderweg in colonne rijden is geen goed idee in Schotland.’

Zeker doen

• Bezoek een whiskydistilleerderij en proef ook. Wel even opletten, Schotland kent nultolerantie voor alcohol achter het stuur.
• Ga naar de Highland Games. Een lokale editie trekt nauwelijks tegen toeristen. Traditie en sfeer verzekerd.
• Reserveer lang op voorhand voor The Jacobite, Harry Potters stoomtrein naar Zweinsteins Hogeschool voor Hekserij en HocuPocus.
• Geniet van lange ritten door de majestueuze landschappen van het Cairngorms National Park, over de noordelijke kustweg tussen John O’Groats en Sango Sands, het eiland Mull en de streek van Glencoe.
• Bezoek het kasteel van Balmoral, maar zeker ook het onovertroffen Dunrobin Castle.
• Edinburgh bulkt van de geschiedenis, maar Glasgow is levendiger, moderner en net iets gezelliger.
• Ben je ook gefascineerd door de kunstjes van border collies? Zoek een herder die demonstraties schaapdrijven geeft.

De campings

Drum Mohr Holiday Park

Levenhall, Musselburgh (Edinburgh)
www.drummohr.org/holiday-park-edinburgh

Ideale en groene uitvalsbasis voor een bezoek aan Edinburgh. Stadscentrum op 20 min. Ruime, open plaatsen. Verhuur van lodges en glamping bungalows.

Drumcarro Camping & Caravan Park

Drumcarro Farm, St Andrews

www.campingandcaravanningclub.co.uk/campsites/uk/fife/cupar/drumcarrofarm

Camping bij de boer, op 5 km van St. Andrews. Max. 5 caravans/campers en 2 tenten. Grote verharde plaatsen, goed onderhouden. Eind april mag je meehelpen bij het lammeren.

Speyside Gardens Caravan Park

Aberlour Gardens, Aberlour (Mory)

www.speysidegardens.com

Omwald terrein met eigen verblijven en 48 plaatsen voor toeristen, de helft op harde ondergrond voor elk type weer. Veel uitstapmogelijkheden, ook naar stokerijen.

Dalraddy Holiday Park

Kincraig (Badenoch)

www.campinginaviemore.co.uk

Plaats voor 45 caravans/motorhomes, naast tentenweide en eigen chalets. Kindvriendelijk, veel faciliteiten. Verkoop van lokale producten. Hoort bij een uitgebreid landgoed met veel buitenactiviteiten.

Bunchrew Caravan Park

Bunchrew (Inverness)

www.bunchrew-caravanpark.co.uk

Rustig gelegen nabij Inverness en Culloden, 8 ha groot, 125 plaatsen. Familiale sfeer, alle faciliteiten. Dicht bij de oever van de Beauly Firth, een kleine zeearm. Gehoorzame honden aangelijnd toegelaten (geen rottweilers of pitbulls).

John O'Groats Caravan and Camping Site

N 58°38'37.3" W 3°04'05.4"

www.johnogroatscampsite.co.uk

Meest noordelijke camping op het vasteland, zicht op de Orkney-eilanden. Uitvalsbasis voor uitstappen en cruises. Familiale camping met alle faciliteiten qua sanitair en elektriciteit. Verharde staanplaatsen.

Sango Sands Oasis

Sango Bay, Durness (Sutherland)

https://sangosands.com

Gerieflijke camping met alle faciliteiten voor hygiëne en afval. 58 plaatsen met elektriciteit, deels verhard, deels op gras. Ook voldoende plaatsen zonder elektriciteit. De zomer kan druk zijn. Reserveer dan zeker als je elektriciteit nodig hebt.

Broomfield Holiday Park

West Lane, Ullapool

www.broomfieldhp.com

Ruime camping op de oever van de Lochbroom Sea, uitzicht op de Hebriden. Net sanitair en wasserette. Op enkele minuten van het dorpscentrum. Prima uitvalsbasis voor verkenning van de Highlands.

Reraig Caravan Site

Balmacara, Kyle of Lochalsh

Klein, familiecamping voor caravans/campers op 10 km van de brug naar Skye. Verharde staanplaatsen. Goed onderhouden sanitair. Reserveren niet mogelijk. Je kan overdag aankomen en opstellen, ’s avonds betaal je aan de warden. Supermarkt dichtbij.

Kinloch Campsite

Dunvegan, Isle of Skye

kinloch-campsite.co.uk

Prachtig gelegen, kleine camping met uitzicht op Loch Dunvegan en de MacLeods Tables in Skye. Directe toegang tot de oever. Groet er de zeehonden en watervogels. Verharde plaatsen. Veel ruimte voor tentkampeerders. Net sanitair, wasserette en voorzieningen. Als je geluk hebt, zie je het noorderlicht.

Glen Nevis Caravan and Camping Park

Glen Nevis, Fort William

www.glen-nevis.co.uk

Ruime camping met alle faciliteiten in de bergachtige Highlands. Eigen restaurant, bar, shop en speeltuin. Maakt deel uit van een uitgestrekt landgoed met tal van activiteiten. Onder meer fietsen, wandelen en directe toegang tot de route naar de Ben Nevis.

Fidden Farm Campsite

Knockvologan Road, Nr Fionnphort (Isle of Mull)

coolcamping.com/campsites/uk/scotland/scottish-isles/isle-of-mull/1083-fidden-farm

Eenvoudige camping bij Fidden Beach met 40 plaatsen. Voor douches en toiletten moet je naar het boerenerf. Kleine kampvuren op het strand toegelaten. Fascinerende natuur, rustige ligging. Informele sfeer.

Muasdale Holiday Park

Muasdale, Argyll

www.muasdale.com

Kleine, rustige familiale camping met spectaculair uitzicht over zee. Strand dichtbij. Prima uitvalsbasis voor eilandhopping en vogelobservatie. Winkel in Glebarr (5 km), supermarkten in Campbelltown (25 km).

Strathclyde Country Park Caravan Club Site

Bothwellhaugh Road, Bothwell (Glasgow)

www.caravanclub.co.uk/club-sites/scotland/glasgow/strathclyde-country-park-caravan-club-site

Compleet uitgeruste camping met verharde staanplaatsen, uitgebreid sanitair en voorzieningen voor kinderen. Speeltuin. Gelegenheid om het meer te verkennen of een uitstap naar Glasgow te maken. Makkelijke treinverbinding naar Glasgow vanuit Motherwell.