Nog Zweedser dan IKEA

Ieder kind in Zweden droomt ervan de Vasaloppet te winnen en voor een jaar een nationale held te zijn. Elke eerste zondag van maart zit heel Zweden aan de televisie gekluisterd om vol spanning de race te volgen. Het is de oudste langlaufwedstrijd ter wereld. De eerste race werd gehouden in 1922 met 119 atleten aan de start. Vandaag, bijna honderd jaar later, is de race zo populair dat de organisatie de inschrijvingen beperkt tot 15.800 deelnemers. Atleten uit alle hoeken van de wereld komen naar hier om hun beste tijd neer te zetten. Toch zijn het vooral de sportmannen en -vrouwen uit de Scandinavische landen die met het edelmetaal gaan lopen.

Ieder zijn Vasaloppet is anders. Voor de ene is het zaak een zo snel mogelijke tijd neer te zetten, voor de andere is het slow travel en een onderdompeling in de natuur. Hoe dan ook, als je de Vasaloppet hebt afgelegd, mag je meepraten en hoor je er toch wat meer bij.

Ook de ene winter is de andere niet. Tijdens de wintermaanden schommelen de temperaturen in de provincie Dalarna tussen de 5° en -20° Celsius. Bij onze start is het eerder 5 graden. ’s Nachts is de sneeuw verder gesmolten. Nu staan we, klaar voor de start, met onze langlauflaarzen in een enorme plas smeltwater boven op de ijsvlakte die de startweide geworden is. Onze latten gaan voorlopig nog over onze schouders en we leggen de eerste kilometers te voet af. Vanuit de vallei gaan we het bos in. Spiegelglad loopt de weg naar boven, meteen naar het hoogste punt van de Vasaloppet, 528 m hoog. Steil omhoog langlaufen is sowieso niet simpel, op ijs al helemaal niet. Te voet lukt het prima, maar het voelt toch wat als een valse start.  

Snelcursus langlaufen

Voor we aan onze Vasaloppet zijn begonnen, hebben we in Mora nog een afspraak met Staffan Larsson, een sportieve vijftiger die in 1999 de race won in 4u31. ‘Ik heb de Vasa al sneller gedaan hoor’, lacht hij. ‘Alles hangt af van de kwaliteit van de sneeuw.’ Het wereldrecord op de Vasaloppet is vandaag een waanzinnige 3u38. ‘Het is belangrijk dat je een tred vindt die je lang en comfortabel kan volhouden’, legt hij uit.

Toegegeven, we hebben weinig ervaring op de langlauflatten. Staffan toont ons op de piste in Mora de vijf ‘versnellingen’ of technieken die je op de latten kan gebruiken tijdens de Vasa. We proberen tijdens deze snelcursus zo goed mogelijk alle instructies te volgen en hopen op het beste. ‘Denk je dat het ons gaat lukken?’, vragen we hem. Een beetje ontwijkend zegt Staffan: ‘Jullie gaan in elk geval een groot avontuur beleven.’

Smeltstadium

Wanneer we eindelijk boven aankomen, begint het Zweedse landschap waarvoor we naar hier zijn gekomen: glooiende beboste heuvels, met daartussen de bevroren meertjes. We klikken in onze bindingen en beginnen te glijden. Eerst voorzichtig, maar dan met steeds meer overtuiging.

Er zijn tientallen soorten sneeuw en ijs. Allemaal in een ander smeltstadium. Ski’s fluiten zachtjes op bevroren sneeuw, ruisen op natte sneeuw, grommen nijdig in de diepsneeuw en brommen op ijs. De communicatie tussen langlauflat en sneeuw doet zijn eigen ding, maar het is slim om er af en toe naar te luisteren en je snelheid aan te passen.

Stilaan beginnen we het juiste ritme te vinden op het hoogplateau. Er ligt niet erg veel sneeuw, maar genoeg om vlot de tracks te volgen. Ons groepje wordt al snel een uitgestrekte lijn, waarin ieder op zijn eigen tempo vooruit glijdt. Bij Smagan hebben we onze eerste stop en we zijn dankbaar voor de opgewarmde hut. Er is zelfs een waterkoker. We zetten koffie, eten brood met worst en warmen ons aan het elektrische vuurtje. Even de moraal oppoetsen voor we weer op pad gaan.

Knetterend vuur en whisky

We moeten nog wennen aan deze manier van reizen en ook de slechte staat van de track helpt niet. We gaan trager dan verwacht en veel uren daglicht gunt de Zweedse winter ons niet. We hebben nog enkele kilometers te gaan tot onze hut. Op de koop toe begint het steeds harder te regenen en steekt er een stevige wind op. De dennen zwiepen vervaarlijk heen en weer en de regen tekent witte strepen voor onze hoofdlampen. Het laatste stuk leggen we te voet af, zo in het donker langlaufen lijkt ons nu toch een beetje té avontuurlijk.

Dan, later dan we dachten, duikt plots onze hut op. We laten de latten buiten staan, doorweekt gaan we naar binnen. In de kast ligt droog hout en even later klinkt het zuigen en knetteren van de kachel. We doen onze natte kleren uit en hangen ze te drogen boven het vuur. Stilaan krijgt iedereen het opnieuw warm. Het binnensmonds gevloek en gekreun van zo-even maakt plaats voor behaaglijk zuchten rond het vuur. Kaarsen verlichten de hut die stilaan op een sauna gaat lijken. Waterdamp stijgt krullend omhoog uit onze natte kleren. We koken water en bereiden het eten. Hoe heerlijk kan een gevriesdroogde maaltijd smaken? We zijn zuinig met de whisky. Ja, we hebben ons ook enkele luxeartikelen in de rugzak veroorloofd, maar het vanbinnen warm krijgen is misschien toch niet zó overbodig. We voelen ons stilaan weer klaar voor de rest van de tocht. Maar eerst: deugddoende nachtrust.

Surrealistische taferelen

’s Nachts is de grijze lucht opengetrokken en aan de horizon is een streepje rode ochtendzon te zien. Water uit de pomp, koffiezetten, havermoutpap maken, gedroogde kleren en langlauflaarzen aan, en weer een hele dag te glijden.

‘De slechtste winter in jaren’, ‘nog nooit zo’n warme winter gehad’, ‘je hebt je schaatsen toch bij’, roepen mensen ons na als we de kleine huisjes langs de route passeren. Gelukkig is de Vasaloppet zo’n belangrijk evenement dat de verschillende gemeentes langs het traject er alles aan doen om het toch ski-klaar te maken. Vanuit de bergen wordt sneeuw aangevoerd, en als dat nog niet genoeg is, schakelen ze het sneeuwkanon in. Dat zorgt soms voor nogal surrealistische taferelen. Een lange witte strook sneeuw doorheen een bruingroen landschap. ’s Nachts is de gesmolten sneeuw aangevroren. Op sommige stukken ligt zo veel ijs dat erover langlaufen gevaarlijk wordt. Zeker de afdalingen worden dan halsbrekend. Langlauflaarzen zijn erg comfortabel, niet te vergelijken met skilaarzen, en je kan er gelukkig kilometers mee wandelen.

Hoewel we er nu nog niet te veel op willen letten, passeren we om de kilometer een bordje dat aangeeft hoe ver we nog moeten. Ze lijken elkaar steeds sneller op te volgen, dus dat is alvast een goed teken. De negentig kilometer gaan dwars door de valleien van Midden-Zweden. Zweden is simpelweg een paradijs voor wie zich graag in de natuur onderdompelt, en dat ligt niet alleen aan die prachtige natuur zelf. Overal vind je windshelters, vuurplaatsen, waterpunten, kampeerplekken en natuurlijk de heerlijke stugas, gezellige hutjes te midden van de bossen waar je kan overnachten naast een knetterend haardvuur.

De Vasaloppet loopt afwisselend door valleien, over bevroren meren, door bossen en weiland en af en toe passeer je een oude, fotogenieke rode boerderij. Zweedser dan dit wordt het wellicht niet. De typische rode kleur van de Zweedse huisjes is afkomstig uit deze regio. Het koper uit de mijn van Falun zorgde voor het pigment in de verf en geraakte stilaan verspreid over het hele land.

Pastelkleurige bomen

Vanaf Evertsberg loopt de route alleen nog maar naar beneden. De afdaling naar het meer van Oxberg is heerlijk. De late namiddagzon kleurt de bomen pastel en de stilte van het bos heeft iets mysterieus. We glijden vlot langs de bosranden en open velden. Onze hut ligt wat verscholen naast een oude watermolen. ’s Avonds eten we een rendierstoofpotje en klinken met het laatste bodempje whisky.

Nog 33 kilometer te gaan tot de finish in Mora. Nu hebben we het goede ritme vast. Hoe dichter we bij de eindmeet komen, hoe beter de tracks onderhouden zijn. Waar we de eerste twee dagen niemand tegenkwamen, skiën er nu geregeld atleten voorbij met een jaloersmakend vlotte tred. ‘Zij hebben geen rugzak te dragen’, zeggen we dan om onszelf moed in te praten. Maar ook bij ons gaat het vlot. Nog twintig kilometer te gaan.

Mora komt steeds dichterbij. We eten onze lunch bij het gehuchtje Eldris in een windshelter met prachtig zicht op de vallei. Nog een laatste krachtinspanning en dan kunnen we de Vasaloppet van onze bucketlist schrappen. In de verte zien we het kerkje al liggen naast het Orsasjön-meer. Opgelucht glijden we tot aan de finish. We hebben het gehaald! Door de omstandigheden was het een zware tocht, maar die omstandigheden kunnen week na week anders zijn. ‘Volgend jaar nog een keer?’