Kunst met verve: streetart!

Kriskras door Vieux Liège, om het Luikse streetart-patrimonium te ontdekken? Download het plan dat Pal’issart en Spray Can Arts hebben gemaakt. Daarop staan een 30-tal locaties en kunstwerken die tijdens voorbije biënnales aan het Luikse straatbeeld zijn toegevoegd. En zelfs dat is nog maar een selectie van wat je in de Vurige Stede kan ontdekken. En route dus!

We starten in hartje Luik, aan de Place Saint-Etienne. Gids Brigitte Halmès wijst ons meteen op werk van een lokale artiest, Toska. ‘Zijn werk is sterk beïnvloed door Maya-kunst. Tegelijk zit er veel beweging en kleur in.’ Kleurrijk is ook het werk van Ecto, een artiest uit Madagascar die aan de boorden van de Maas is beland, in een aanpalend steegje. ‘Als je erop let, kan je wel stijlkenmerken van sommige artiesten herkennen. Ecto verwoordt het wezen van streetart heel goed. ‘Ik vind het gewoon leuk om te schilderen. Dat mijn werk later misschien verdwijnt, is inherent aan streetart,’ zegt hij zelf.’ Het is dus kwestie van (op tijd) ontdekken, genieten… en onze gids volgen, terwijl ze ons kriskras door de binnenstad loodst.

Het wordt snel duidelijk: door onze focus op streetart belanden we op plekjes waar je geen acht op sloeg en ongekende locaties in Luik. Chéravoie bijvoorbeeld, in de schaduw van La Grande Poste, of de Rue de Saint-Martin-en-Île. Hier ontrolt zich een meterslang ‘stripverhaal (van de Brusselaar Blancbec) over de mythe van Zeus en Hermes, verweven met moderne elementen. Hier vlakbij, in de Rue de L’Étuve, ontdekken we nog een lokale kunstenares: Adèle Renault. ‘Zij heeft op de festivalweide van Werchter containers beschilderd,’ weet onze gids. En: ‘Typisch voor Adèle Renault: ze accentueert heel gewone dingen, zoals deze duif. Ook daarin schuilt schoonheid, vindt ze. Kijk naar het verenkleed of de ogen - alsof de duif een heuse buste is.’

We zijn op een boogscheut van de Université de Liège. Toen die in 2017 haar 200e verjaardag vierde,net als de Gentse universiteit, stelde de Alma Mater schuttingen ter beschikking van streetartiesten. Over tientallen meters vertellen de opeenvolgende fresco’s het verhaal van de verschillende faculteiten.

We zijn vlak bij de Maas. Aan de overzijde lonkt Outremeuse, het eiland dat bekendstaat als het meer volkse kwartier. ‘Net daar vind je heel wat streetart,’ weet onze gids. Op de Passerelle Saucy wijst ze op het toren-gebouw verderop in de bocht van de rivier. ‘In het stadskantoor moet je geboortes aangeven, iedereen kent dat. De zwarte vlek op de zijgevel verwijst naar een detail van een 16e eeuws schilderij. Toen het in 2006 verscheen, vonden de Luikenaars dat maar niks. Vandaag geldt het als de eerste expliciete uiting van streetart in onze stad en wil niemand dat het verdwijnt. Zo zie je maar hoe smaken evolueren.’

Vlakbij lezen we ook ‘Ville sans couleur = frites sans sauce’. Streetart, op elektriciteitskastjes of metershoge muren, brengt inderdaad kleur in het straatbeeld. Neem de metersgrote Vierge d’Outremeuse (Rue Grande-Bêche), ter ere van het hier druk gevierde Hemelvaartsfeest. Dat de madonna Latina-kenmerken heeft, dankt ze aan haar ontwerper, kunstenaar Kaër uit Ecuador. Ook dat illustreert het Luikse streetartaanbod: de kunstenaars komen van overal.

De diversiteit aan kleuren, smaken en geuren is een constante, ook in het straatbeeld. We laveren van nauwe kasseisteegjes met vakwerkhuisjes en arbeiderswoningen naar het plein met de jeugdherberg en vleugjes art nouveau. Onderweg bewonder je monumentaal werk van Pso man (En Roture), die de moeizame relatie tussen mens en dier/natuur probeert te vatten en die ook in Hasselt, Gent en veel in Azië heeft geschilderd. Op het plein zijn Nelson Mandela en Martin Luther King verenigd. Onze gids loodst ons mee naar een laatste mural, een hommage aan de lokale fotograaf Hubert Grooteclaes (Boulevard de la Constitution). ‘Hij is in Luik bekend als portrettist van artiesten tijdens hun passage in Luik. Enkele zijn hier gebundeld: Leo Ferré, Nicolas Donato en Miles Davis.’

De tijd vliegt met al die verhalen en kunstwerken! We nemen afscheid van de gids, maar op het plannetje van Pal’issart hebben we nog een paar blikvangers gespot om onze Luikse wandeling te vervolledigen. We zijn op dreef, dus wandelen we verder naar de sporthal, op het eind van de Boulevard de la Constitution. De lokale sporthal is door meer dan twintig artiesten danig opgefleurd. Deze Grande Jam levert een amalgaam van stijlen op, niet allemaal even fraai. Maar het oogt alvast kleurrijker en levendiger dan anonieme grijze wandpanelen.

Kleurrijk zijn ook de gevels (voorbij de Pont d’Amercoeur) die als reclame voor tentoonstellingen fungeerden in het Musée de la Boverie verder stroomafwaarts. Andy Warhol en René Magritte ogen hier springlevend. Maar dé muurschilderingen die je op deze stadswandeling moet gezien hebben, vind je langs de Quai de la Boverie: de wat mysterieus kijkende L’homme de la Meuse van de Spaanse Belg Pablo Sozyone Gonzalez lijkt zich neer te vleien langs de boorden van ‘zijn rivier’. We volgen ’s mans goede raad: we willen fris zijn voor deel 2 van onze tocht, ditmaal langs de Vesder.

Iedereen herinnert zich nog de hallucinante beelden van de zomer 2021: hoe een rustig riviertje een spoor van vernieling trok door Verviers en de stad opzadelde met een enorme kater en bergen puin. Twee jaar na de ramp is het gros van het puin geruimd, bij de Marokkaanse en Turkse kruideniers in de Rue du Hodimont is het druk als vanouds, maar toch stoot je geregeld nog op discrete herinneringen aan de ravage.

In het interpretatiecentrum Huis van het Water langs de boorden van de Vesder hadden we graag de fresco L’eau, source de vie aanschouwd. Helaas, het pand blijkt voor onbepaalde tijd gesloten ‘vanwege de overstromingen’. Het huis dat het verhaal van Verviers’ rijkdom als laken- en textielstad wil vertellen, de stad die tot de Waalse waterhoofdstad is uitgeroepen omwille van zijn vele fonteinen, is zelf door het water van de Vesder werkloos gemaakt…

We zijn hier vooral niet om aan ramptoerisme te doen, maar wel om het verrassende aanbod aan streetart te ontdekken. Een van de drijvende krachten achter het initiatief om de stad op te fleuren, zijn lokale organisaties zoals het Maison des Jeunes des Récollets, legt gids Nicole Brayeur uit. ‘De eerste oproepen om de stad te verfraaien, gaan terug tot de jaren 1990. Wat we als wandeling aanbieden, is mee geschraagd door nog een lokale vereniging, Dire Nous. De naam verwijst naar een essay van een Franse journalist uit 2016. Daarin pleitte hij voor ‘een terugkeer naar de collectieve waarden’ zoals burgerzin en solidariteit. En die woorden zijn hier niet op een koude steen gevallen: integendeel, door buurtbewoners en jongeren te betrekken bij zulke projecten creër je ook respect voor de kunstwerken.’

De filosofie reflecteert maatschappelijk relevante thema’s als burgerschap, solidariteit, interculturaliteit en de potentiële bijdragen van migranten aan onze maatschappij - thema’s die in een stad als Verviers met een sterke migrantenpopulatie best relevant zijn. Een aantal streetartschilderijen zijn door internationale artiesten gemaakt, leren we.

Recent is daar, vlak bij het Palais de Justice, nog een nieuw kunstwerk aan toegevoegd: Les acrobates. De kleurige artiesten lijken (op) elkaar te steunen. ‘Het idee komt van een aantal dames van Arabische afkomst en illustreert ook solidariteit,’ weet onze gids. Opvallend: net omdat de meeste murals zijn geïnitieerd door lokale organisaties en ze een maatschappelijke boodschap uitdragen, lijkt niemand behoefte te hebben om ze te bekladden. Gids Nicole wijst op het groepje schoolkinderen die de muurschildering in de Rue De Mangombroux in de bovenstad komen bekijken. ‘Als je kinderen op jonge leeftijd al in aanraking brengt en respect bijbrengt voor kunst, hopelijk loont dat op langere termijn?’

Om de hoek treffen we nog een mooi voorbeeld van streetart als gemeenschapskunst: Sourires is een van de oudste muurschilderingen in de stad, zo blijkt, ‘en de kunstenaar heeft de glimlach van 29 inwoners, allemaal met een andere nationaliteit, op deze ene muur samengebracht. Mooi hè?’

We dalen van de bovenstad af naar het oosten van de stad, en de oude arbeiderswijk Grandes Rames. Dat is een van de oudste arbeiderscités op het Europese vasteland. ‘Lokale industrielen hebben eertijds William Cockerill ingeschakeld om de productiemethoden te mechaniseren. Dat heeft gezorgd voor een enorme outputstijging, ook het aantal inwoners van Verviers is in de 19e eeuw sterk toegenomen. Vandaag doen de oude fabrieksgebouwen dienst als sociale woningen. Lokale schoolkinderen hebben hier de banken en straatpaaltjes beschilderd, om wat meer kleur te brengen in deze buurt.’

Het is gaan regenen. De grauwheid van het weer zien we gereflecteerd in nog een muurschildering in de Rue du Prince. Op de gevel van een vroegere kerk (nu atelier van een schrijnwerker) prijkt een zwart-wit portret van Greta Thunberg. ‘Het is in enkele uren vervaardigd,’ lees ik in de brochure. Dat dit werk dateert uit 2019, dus twee jaar voor de overstroming, leest vandaag als een wrange waarschuwing, net als de gehavende brugrelingen. Hier staat men nog voor jaren oplap- en renovatiewerk…

We willen toch eindigen met een optimistische noot. Terug in het centrum, aan de Recolletenkerk, is een Hommage aan René Magritte te vinden. Hogerop, bij het rondpunt aan het Van der Valkhotel, is het enige werk te vinden dat de stad heeft besteld. ‘Het is een eerbetoon aan Roger Leloup, de striptekenaar van Yoko Tsuno. Verviers heeft best wel wat kunstenaars en artiesten voortgebracht,’ legt onze gids uit. Dat blijkt ook in het toerismebureau zelf: daar is Victor Hugo in de traphal vereeuwigd. Hij vond de Vesdervallei wel charmant en rustgevend, maar de stad zelf onbetekenend. Die ambiguïteit herkennen we: verrast en zelfs gecharmeerd door de lokale streetart moeten we onze gids bijtreden als ze zegt: ‘Om Verviers te redden is een heel zware investering nodig.’

De brochure met het streetartparcours in Verviers kan je hier eenvoudig downloaden.

Streetart & wandelen, een prima combinatie in Luik en Verviers. Zelf gaan kijken? Je vindt alle handige info in de online reiswijzer op www.pasar.be