Bierwandelen in Bohemen
Wie Tsjechië zegt, zegt bier. Lékker bier. De laatste jaren zijn de microbrouwerijen hier als paddenstoelen uit de grond geschoten. En: in Boheems Tsjechië kan je ook prachtig wandelen. Door bossen, langs valleien, rivieren en uitgestrekte landschappen. En als je die twee ingrediënten nu eens bij elkaar zou mengen? Wandelen en bierproeven in Boheems Tsjechië. Na zdraví! Schol!
Vanuit Praag rijden we door Centraal-Bohemen naar ons eerste hotel. Het is al laat in de namiddag als we de enorme oprijlaan opdraaien. Een statig kasteel torent boven de loofbomen uit. Slierten mist hangen tussen de kruinen en het licht is zacht en diffuus.
‘Welkom in Zbiroh’, zegt Martin. ‘Ik ben jullie gids voor deze avond.’ Een gids voor een hotel? ‘Zeker’, beantwoordt Martin onze vraag, ‘dit is niet zomaar een hotel. Het kasteel heeft een eeuwenoude geschiedenis.’ Hij leidt ons rond doorheen het imposante bouwwerk. De hele Europese geschiedenis vanaf de 13de eeuw tot vandaag passeert de revue. Van de Hussietenoorlog over de Habsburgers met Frans Jozef en Sisi, tot eerst een nazibunker en dan een sovjetbunker, met geheime verhalen van de Orde van de Tempeliers, tot een verblijfplaats van de Jugendstill-kunstenaar Alfons Muncha. Een enorme, maar bijna verborgen geschiedenis. Welkom in Bohemen.
Meer dan 2000 kastelen
’s Morgens hangt de mist in wollige slierten in de vallei. Merels en mezen geven een ochtendconcert en de eerste zonnestralen kleuren Zbiroh. Ik wandel het pad af naar beneden. De wijngaard van het kasteel is omheind om hem te beschermen tegen de everzwijnen. Die hebben wat verderop laten zien waartoe ze in één nacht in staat zijn. Het hele weiland is omgeploegd! Na het ontbijt gaan we op pad. Voor we aan het culinaire gedeelte van onze reis beginnen, eerst nog wat cultuur en wat lichaamsbeweging.
Kastelen zijn er in overvloed in Tsjechië. Door de centrale ligging was de regio in Europa een knooppunt voor handelsroutes. Dat zorgde voor de bouw van meer dan 2000 kastelen, burchten en paleizen. We stoppen bij de kasteelruïne van Točník. Het massieve kasteel ligt hoog op de heuvel, waar je een spectaculair zicht hebt over het Boheemse landschap. We lopen door de oude poorten, verdwalen in de vervallen gangen en proberen ons voor te stellen hoe het leven hier was in de 15de eeuw.
Kronkelend langs de Berounka
Onze wandeling begint bij – jawel – alweer een kasteel: het kasteel Křivoklát. Het zou zo uit een Disney-film kunnen komen. Geen bezoekje deze keer, we gaan meteen de weg op. We volgen de wegmarkering die slingert door een bos van beuken, eiken en kastanjes. Veel Tsjechen hebben een wilde kastanje op zak. Ze geloven dat die je geluk en voorspoed zal brengen. Het zou ook de romantiek bevorderen. Daarom zie je in dorpen en steden zelden kastanjes liggen onder de bomen, die zijn al snel opgeraapt. Maar hier in het Boheemse platteland liggen er nog zeker genoeg. Toch maar eentje in mijn binnenzak stoppen? Je weet maar nooit… Het pad klimt verder naar boven, tot we tussen de kruinen door recht naar beneden kunnen kijken. De Breounka rivier heeft zich een weg gebaand doorheen het kalkgesteente van het Boheems Massief. Als een slang kronkelt de rivier verder om uiteindelijk in de Moldau uit te monden en verder naar Praag te stromen. Het is een prachtig wandelpad, zo hoog op de flanken van het natuurreservaat Brtátka. Terug beneden staat onze chauffeur ons al op te wachten, klaar voor de volgende halte: bier!
Vader en zoon, brouwers
We zijn op bezoek bij de familiebrouwerij van de Matuška’s. Vader Martin en zoon Adam richtte in 2009 de brouwerij op. ‘We zijn klein begonnen in ons eigen vakantiehuisje’, legt Adam uit. ‘Met tweedehands spullen zijn we aan de slag gegaan om zo ons eerste bier te brouwen.’ Nu werken er 14 mensen voltijds voor Pivovar Matuška en brouwen ze maar liefst 600.000 liter per jaar. ‘Alles gebeurt hier nog met de hand’, gaat Adam verder wanneer hij ons de brouwerij laat zien.
‘We maken een dertigtal soorten bier per jaar. Willen jullie eens proeven van onze 10°?’ ‘Natuurlijk’, roepen we in koor en Adam haalt de glazen. Rechtstreeks uit de enorme brouwketel vult hij de glazen. ‘Na zdraví!’ En de glazen gaan in de lucht. Het is meteen raak. ‘Wat een lekker bier!’, zeg ik tegen Adam. ‘Dit bier is helemaal gemaakt van Tsjechische hop’, legt Adam verder uit. In het zaaltje boven de brouwerij staat nog een heel assortiment op ons te wachten. Tijdens de (heel erg uitgebreide) bierproeverij vertelt de jonge Matuška nog honderduit over de brouwerij. ‘We zijn natuurlijk al lang niet meer de enige microbrewery’, weet Adam. Ondertussen moeten het er honderden zijn. Van héél erg kleine brouwerijen met maar enkele biertjes, tot de grotere microbrouwerijen zoals die van de Matuška’s. ‘Ons doel is om exclusief te zijn, lekker bier te maken en te werken met lokale boeren’, legt Adam uit.
Pilsje pakken
Een culinaire (bier)reis in Tsjechië kan niet om Pilsen heen. Voor we ons – letterlijk – onderdompelen in het bier willen we eerst de stad leren kennen. De stad waar de naam ‘pils’ vandaan komt, welteverstaan. Onze jonge gids Jan Fait staat ons al op te wachten. ‘Pilsen is veel meer dan alleen het bier’, zegt hij meteen. Hij zal er alles aan doen om dat aan te tonen. Maar je kan er natuurlijk niet omheen dat het brouwen van een nieuw bier in 1842, de Pilsner, de stad op de wereldkaart gezet heeft. De brouwerij groeide uit tot een van de meest iconische brouwerijen. De bevolking van Pilsen steeg spectaculair en de stad groeide verder.
We komen aan in het kloppende hart van de stad. De Namesti Republiky of de Grote Markt van Pilsen is omringd door prachtige, pastel gekleurde en overdadig versierde huizen. Het lijken wel enorme poppenhuisjes. De Sint-Bartholomeüskathedraal staat centraal op het plein en heeft de hoogste toren van het land. 301 treden later kijken we kilometers ver over de stad en West-Bohemen uit. We zien huizenrijen, met daarachter de schoorstenen van de Pilsner Urquell brouwerij. Langs de Grote Synagoge gaan wandelen we verder. ‘De synagoge werd door de nazi’s gespaard en is een van de grootste en belangrijkste synagogen in Europa’, vertelt Jan.
Wat verderop volgt een groene boulevard de rand van het bruisende centrum. ‘En dit is waarom Pilsen zo’n fijne stad is’, zegt Jan trots. ‘Overal zijn terrasjes die uitkijken op het groen, omringd door prachtige statige gebouwen. Tijdens de zomermaanden zitten de terrasjes vol en liggen mensen in het gras te babbelen, te lezen of muziek te maken. Hier hou ik echt van.’ En we moeten Jan gelijk geven. Pilsen voelt als een stad in balans. Een goede balans, tussen leefbaarheid en vooruitgang, groen en cultuur.
Kopje onder in het bierbad
‘Bier is niet alleen lekker, het is ook goed voor je lichaam’, zo staat er in het reisprogramma geschreven. Wat zouden ze daar mee bedoelen? ‘Een bierbad heeft positieve effecten op je zenuwstelsel en bloedsomloop’, vertelt de dame van de bierspa Purkmistr brouwerij even later. Met z’n allen staan we wat ongemakkelijk naast elkaar te schuifelen. Onze kleren? Die moeten uit. En met alleen nog een handdoekje rond onze lenden gewikkeld, net als de Romeinen, volgen we braaf de instructies op.
De bierbaden zijn al tot aan de rand gevuld. Een dunne witte schuimkraag drijft boven op het donkerbruine water. Alcohol zit er niet in, maar wel hopextracten. Een beetje aarzelend laat ik me zakken in het warme water. Niet slecht! De dame heeft ons op de borst gedrukt dat we ons zeker niet mogen douchen achteraf, ‘dan spoel je de helende werking zo weer weg.’ Dat wordt heel de avond naar bier ruiken, dus. Of het bierbad zo’n helende werking heeft als beloofd durf ik niet zeggen, maar de biertap naast het bad? Die was alvast een schot in de roos.
De rotsen van Sint Jan
We zijn in het dorpje Svaty Jan pod Skalou of Sint-Jan onder de rotsen. En dat mag je tamelijk letterlijk nemen: het ligt onderaan indrukwekkende kalksteenkliffen. Het hart van het dorp is het vierkante klooster gewijd aan Sint-Jan de Doper. We doen onze wandelschoenen aan en beginnen aan de korte, pittige klim tot boven op de kliffen. Wat een uitzicht! Ver onder ons zien we het klooster en het dorpje. Een heerlijk zonnetje warmt de rotsen op en we genieten in stilte van de rust. Overal fluiten vogels en af en toe ritselt er wat door de bladeren. Dan is het weer tijd om te vertrekken. We dalen af langs het kronkelpaadje, tot we weer bij de auto zijn. Klaar voor een volgende proeverij.
In een klein stationnetje
De brouwerij Řevnice is wat je met recht en rede een microbrouwerij kan noemen. In het oude stationsgebouw hebben Votja en Roman, een student scheikunde en een student economie, een kleinere brouwerij uit de grond gestamp. ‘Je moet van alle markten thuis zijn als je een kleine brouwerij hebt’, vertelt Votja. Het installeren van de apparatuur, het chemische proces, de marketing, het bedenken van lekkere recepten: het komt allemaal aan bod. ‘Tachtig procent van wat we brouwen wordt hier bij ons in het café geconsumeerd’, aldus Votja. Wij zetten ons buiten op het terras. Votja komt met een grote plateau vol ijskoud bier aanzetten. ‘Dit is ons nieuwste bier, met gember en pompoen.’ Het klinkt als een heel vreemde combinatie, maar het is superlekker. ‘Na zdraví!’ En net op het moment dat de glazen weer in de lucht gaan, komt er ook een trein voorbij het oude stationnetje gereden.
Oude Joodse Begraafplaats
We hebben nog enkele vroege ochtenduurtjes voor we met George hebben afgesproken voor een Food Tour doorheen de stad. Ik wil een korte impressie van de stad hebben en prop me samen met jonge studenten in de tram. Die rijdt door tot Mala Strana. Ik wandel nog wat verder en sta even laten op de Karelsbrug, met onder mij de Moldau. Dit is wellicht het bekendste zicht op Praag. Zo vroeg zijn er amper toeristen, ideaal dus. Ik doe mijn best om te verdwalen doorheen de kleine straatjes van het oude centrum, maar ik wil zeker ook nog de Oude Joodse Begraafplaats bezoeken. Ik heb nog even tijd en koop een ticketje. Ik wandel voorzichtig tussen de graven. Het is de oudste nog bestaande Joodse begraafplaats van Europa. Niemand weet hoeveel mensen hier begraven zijn. Op sommige plaatsen zijn er meerdere lagen (tot wel 12!) graven boven op elkaar. De graftombes zijn scheefgezakt en liggen vol keien en kleine opgevouwen briefjes. Volgens de legende kan rabbi Löw die hier begraven ligt, de wensen van de Joden van Praag laten uitkomen. De briefjes staan vol met wensen.
Eindigen doen we onze reis in stijl. George toont ons de lekkerste authentieke hoekjes van Praag tijdens zijn Prague Food Tour. We beginnen met een uitgebreid ontbijt in Eska, een hippe plek in het district Karlin. Het restaurant is in een oude fabriek opgebouwd rond de open keuken en bakkerij. Voor de lunch gaat we de klassieke tour op in café Imperial. Onderweg worden we nog verwend met gebakjes en koffie om uiteindelijk af te sluiten met een Tsjechische kruidenbittertje. Nog een laatste keer: Na zdraví!
Het fijnste Boheemse kristal: Rückl Crystal
Bierglazen staan niet bekend om hun elegante uitvoering. Maar bij Rückl Crystal is glas meer dan enkel een gebruiksvoorwerp om uit te drinken. Hier wordt al sinds 1846 fijn kristalglas geblazen en geslepen. We krijgen een toer doorheen het productieproces, van de oude houten mallen tot de loeihete ovens om glas te blazen. In de slijpzaal zijn een tiental mannen en vrouwen aan de slag. Ze kerven uiterst precies motieven in het kristal. Een van hen is Mádle Jaroslav, de winnaar van de World Cup Glass Cutting. Trots laat hij ons zijn winnend glazen ornament zien.
De bakermat van de pils
Bezoek je Pilsen, dan kan je bijna niet anders dan ook de brouwerij te bezoeken. Toegegeven, de kleine microbrouwers liggen ons wat beter en samen met een zwerm toeristen de brouwerij bezoeken is niet meteen wat wij in gedachten hadden, maar het blijft toch indrukwekkend om op de bakermat van de pils te staan. Als reactie op de slechte kwaliteit van hun bier besloten de Tsjechen in de 19de eeuw een nieuwe brouwerij op te richten. Als eerste brouwmeester maakte Joseph Groll op 5 oktober 1842 voor de eerste keer een blond bier, wat later de Pilsner genoemd werd.
Voor de liefhebbers van bubbels: Bohemia Sekt
Er is heel veel bier in Tsjechië, maar zijn ook nog andere overheerlijke dranken, zoals de Bohemia Sekt, de populairste schuimwijn van Tsjechië. We brengen een bezoek aan de fabriek waar ze al 80 jaar deze mousserende en stille wijnen maken. ‘Onze druiven komen uit het Zuid-Oosten van Tsjechië’, legt Eve uit.
‘Daar wordt de wijn geperst en per trein naar Pilsen gebracht.’ Vanuit het station loopt er een pijplijn tot in de kelders van de fabriek. ‘Zo komt de wijn hier terecht die we nodig hebben om de sprankelende wijn te maken.’ We kijken onze ogen uit. Zo ziet de productie van 16 miljoen flessen per jaar er dus uit. 300 werknemers houden alles nauwgezet in de gaten. Maar nog het meest zijn we onder de indruk van de Cuvée tank. Maar liefst één miljoen liter wijn ligt er opgeslagen, klaar voor gebruik om heerlijke Bohemia Sekt van te maken.
deel Artikel
