De twee gezichten van Oudenaarde

We duiken onmiddellijk in het culturele verleden van de stad wanneer we het imposante stadhuis binnenstappen. Geertrui Van Kerckhoven staat ons op te wachten. Zij is conservator van het MOU, het museum van Oudenaarde en de Vlaamse Ardennen. Haar enthousiasme viert hoogtij wanneer ze vertelt over de grote overzichtstentoonstelling ‘Margareta Van Parma’ die hier dit najaar geprogrammeerd staat. Drie jaar werd er met man en macht aan gewerkt. ‘Dit wordt een unieke, internationale expo waar we bijzonder fier op zijn. Een deel van het leven van Margaretha Van Parma - buitenechtelijk kind van Keizer Karel - speelde zich af in Oudenaarde, in de 16de eeuw. Zij is een boeiende, vroegmoderne vrouw, die haar sporen nagelaten heeft in de politiek en de kunst’, vertelt ze. Margaretha’s moeder werkte in de wandtapijtenindustrie, een ambacht waar Oudenaarde wereldwijd voor gekend is. Niet verwonderlijk dat ook de wandtapijten in de expo een prominente plaats krijgen. Wanneer we de zaal met wandtapijten betreden, verlaten de wows en waws spontaan mijn mond. Dit is maar een voorsmaakje, want de expo is veel ruimer opgevat. Daarin worden haar bekendste portretten, haar grote kunstopdrachten én persoonlijke, intieme bezittingen samengebracht. 

MOU, Markt 1, Oudenaarde. De overzichtstentoonstelling loopt van 21 september 2024 tot 5 januari 2025 

We wandelen door het Liedtspark waar we sporen van de oude beschermingsmuren zien. Een heerlijk plekje groen waar joggers en eendjes gezapig hun ding doen. Iets verder liggen de volkstuintjes. ‘In het volkstuintje van mijn grootvader hier heb ik wel wat van mijn kindertijd doorgebracht’, geeft Koen mee. Hij wijst op het Jeugd- en Ontmoetingscentrum Jotie T'Hooft aan de overkant. ‘Deze naam was behoorlijk controversieel. Jotie ’t Hoofd was een romantische dichter en schrijver die – vaak onder invloed van drugs - donker werk afleverde. De laatste jaren zie ik gelukkig een kentering bij de gemeenschap: Jotie T'Hooft begint erkenning te krijgen.’ Wat verder brengen we een bezoekje aan het graf van deze kunstenaar: sober, met een groot zwart kruis en een gedicht van zijn hand aan de muur. Koen leest het gedicht voor en we worden er stil van. ‘Eigenlijk heette hij Johan, maar het is typisch Oudenaards om een -ie achter de naam te zetten en eventueel iets te vervormen. Ik ben ook Koenie voor heel wat mensen’, lacht hij.

Begraafplaats met graf Jotie T’Hooft, Dijkstraat, Oudenaarde

We steken de Schelde over via de fiets- en wandelbrug en blijven op het hoogste puntje staan voor het uitzicht. ‘Daar zie je de Onze-Lieve-Vrouwekerk van Pamele waar Margaretha van Parma gedoopt werd. Daar op de Scheldekop ligt de gevangenis met ernaast de jachthaven’, wijst Koen. ‘In het water aan de jachthaven heb ik al meermaals gedoken met de Big Jump.’ Naar de gevangenis keek hij als kind zeer gefascineerd. ‘Ik vroeg me af wat er zich achter de muren afspeelde.’ Na zijn opleiding sociaal-cultureel werker werden de gevangenispoorten voor hem geopend. ‘Eén jaar heb ik hier gewerkt als cipier. De vele boeiende gesprekken met gedetineerden hebben me vooral geleerd te relativeren.’ Na deze wijze woorden, is het tijd voor een portie natuur. We trotseren de Edelareberg. ‘De hoogteverschillen zijn de charme van de streek; dat weten ook de renners van de Ronde van Vlaanderen’, knipoogt Koen. We zijn al een goed stuk gestegen als we de Edelareberg bereiken en getrakteerd worden op een fraai uitzicht over de stad.’ De Edelareberg heeft iets mythisch en ligt hier als een grillige dame. Het is ook de weg die tijdens de maand mei aangedaan wordt door groepen bedevaarders op weg naar Halle. Die grilligheid zorgt helaas ook voor heel wat ongevallen.’

Passantenjachthaven, Trekweg, Linkeroever, Oudenaarde

Al snel verlaten we deze drukke baan en komen iets verder in de Ommegangstraat. Dit doet me vermoeden dat ook hier een bedevaartsoord is. ‘We gaan inderdaad naar de Kerselare. Maar dat is voor straks. Eerst wil ik jullie iets anders tonen’. Mijn nieuwsgierigheid is gewekt! We komen in een prachtig open landschap waar de wind vrij spel krijgt. Hedendaagse interpretaties van kapellen trekken onze aandacht. ‘Zeven kunstenaars hebben vijftien kapelletjes op de route van de bekende Kerselaarse ommegang verrijkt met hedendaags werk’, legt onze gids uit. En daar staat hij dan, eenzaam, maar zo fier als een gieter te midden de akkers: de Ommelozen Boom. ‘Hij staat hier nu wel te pronken met de naam Ommelozen Boom, maar zijn naam zou een verbastering zijn van nommeloos, dus naamloos’, geeft Koen mee. Gefascineerd blijven we hem even bewonderen.  

De Ommelozen Boom, kruispunt Ommegangstraat en Ten Berg in Leupegem

We lopen verder langs de Ommegang en Koen licht al een tipje van de sluier op van ons einddoel; Dat bevindt zich op het hoogste punt van Oudenaarde. ‘Je zal een staaltje brutalisme te zien krijgen, een stroming binnen de architectuur die is ontstaan vanuit het modernisme.’ Hier kijk ik reikhalzend naar uit. Want architecturale pareltjes waar zichtbare ruwe betonstructuren domineren, kan ik wel smaken. Net zoals de gedichten van Jotie T’Hooft, zorgde de Onze-Lieve-Vrouw van Kerselarekapel in de jaren 60 voor heel wat controverse. ‘Midden 15e eeuw zou hier een Mariaverschijning geweest zijn, waarna een kapel gebouwd werd. Een brand in de jaren ’60 verwoestte dit bouwwerk. Een nieuwe kapel werd opgetrokken in een gedurfde stijl: het brutalisme’, gaat Koen verder. Al van ver zie ik de betonnen punt en wanneer we naderen wordt de kapel meer en meer zichtbaar. Prachtig vind ik dit gebouw van de hand van de Gentse architect Juliaan Lampens. ‘De jaarlijkse kermis hier, met kraampjes, gedroogde vissen en ‘lekkies’, snoepen van slierten karamel, was een vast gezinsuitstapje tijdens mijn jeugd. De kermis is jammer genoeg verleden tijd en de omgeving lijkt wel wat vergane glorie.’ We betreden de kapel en ik merk op dat een krokodil hier veel aandacht krijgt. ‘In een legende werd de krokodil verslagen door baron Joos de Joigny op een van zijn kruistochten.’ Na dit bezoekje stappen we via Leupegem en natuurdomein Het Spei weer naar het centrum.

Kerselarekapel, Kerzelare 94, Edelare

Koen Browaeys is theatermaker in zijn vrije tijd en heeft een hart voor de Oudenaardse kunstenaars zoals schilder Adriaan Brouwers en dichter Jotie ’T Hooft. In 2018 richtte hij samen met enkele andere kunstliefhebbers Pasar Picasart op. ‘Door in groep cultuur op te snuiven kunnen we een meerwaarde bieden. Denk maar aan ateliers die voor ons de deuren openen en gegidste bezoeken die mogelijk zijn. Onze uitstappen kunnen steeds op heel wat belangstelling rekenen.’