Goddelijk & Grieks

Als meest oostelijke eiland van de Middellandse Zee is Cyprus allicht meer bekend om haar stranden dan als wandelbestemming. Dat blijkt meteen als we in een eerste wandeling de omgeving van de zuidoostelijke Kaap Greco verkennen. Dit stukje landtong is uitgeroepen tot nationaal park en telt een aantal endemische planten  - en vogelsoorten, leren we in het infocentrum. Deze uithoek is meteen ook een stopover voor migrerende soorten, net zoals je in de zoutplassen rond Larnaca flamingo’s in hun witte outfit kan spotten, voor ze roze worden in Afrika. 

Het contrast tussen het kleurenspel van de zee en de omgeving is fascinerend. Terwijl het kraakheldere water in de omgeving van Konnos Beach aarzelt of het een blauw, turkoois of smaragdgroen jasje gaat aantrekken, variëren vegetatie en rotsen tussen grijzige groentinten en roestig bruin. In dat landschap vallen de natuurlijke ark van Kamara-Koraka en het kerkje van Agioi Anargiroi op, net als de holtes die langs dit stukje kust door het zilte zeewater in het gesteente zijn uitgesleten. Deze ‘seacaves’ werden eertijds door herders gebruikt als stallen voor hun schapen of geiten. En last but not least: een pad leidt naar de plek waar ooit een tempel voor Aphrodite zou hebben gestaan.

De godin van de liefde en vruchtbaarheid duikt meermaals op, hier. Een heel eind westwaarts, vanaf het dorpje Pissouri, loopt het Genesis Aphrodite wandelpad, langs de witte kliffen van Kaap Aspro naar een strand. Daar kijk je uit over de Rots van Aphrodite. Hier is de godin uit de golven geboren, zegt de legende. Meer zelfs: wie rond die rots zwemt, blijft naar verluidt eeuwig jong.

De wandeling zelf start enkele kilometers hogerop. Via een plateau waar wilde paarden en een kudde geiten grazen, neemt Charis Stylianides, voorzitter van de lokale toerismeraad, ons mee naar zijn favoriete stek, het streepje beschermde natuur rond de kliffen. We klimmen, klauteren en dalen tussen schijnbaar dorre natuur, maar als beloning krijgen we fantastische vergezichten over de steile kliffen, de zee beneden ons en een troep wilde geiten die hier huist. Charis ijvert al lang voor de uitbreiding van de beschermde kustzone: ‘Je moet dit ervaren om te beseffen hoe uniek dit stuk natuur is. Op dit eiland denken velen nog altijd dat het belangrijker is om villa’s te kunnen bouwen dan om onze natuur te beschermen.’

Op de weg hierheen hadden we al opgemerkt dat hoogbouw langsheen de zuidkust prominent aanwezig is, zeker in de buurt van mooie zandstranden en/of baaitjes. Toeristische ontwikkeling versus natuurbehoud, stilte en rust, het is ook hier een precair evenwicht…

We trekken hogerop richting binnenland, naar Vavla, een dorpje ten westen van de snelweg Limassol-Nicosia. De Amerikaanse Donna Marie en haar Cypriotische echtgenoot George baten er een agritoeristische b&b uit, Our House. Hun levensverhaal is boeiend, het dorp zelf staat symbool voor de leegloop van het platteland. ‘Na de Turkse invasie telde ons dorp 800 inwoners, velen zijn later weer vertrokken. Vandaag leven hier dertig mensen. Wij hebben een boomgaard en moestuin, want niks gaat boven zelfgekweekte en verse groenten, fruit, confituren.’ Verwennerij van de bovenste plank, hier.

Vavla is een prima uitvalsbasis voor enkele boeiende excursies. In buurdorp Vavatsinia ontdekken we het ‘Honeybee’-wandelpad. “

‘Tijdens corona konden we met z’n allen niet meer reizen en hebben Cyprioten hun eigen eiland herontdekt. Wandelen is sedertdien best populair geworden. Dat proberen we met de toeristische dienst te stimuleren, maar er is nog werk aan de winkel’, vertelt Anthie Gabrielides van de toeristische dienst. Met 800 km wandelingen is er allicht nog marge voor uitbreiding, maar de landschappen die wij tijdens deze wandelweek ontdekten, waren heel divers, ontzettend mooi en bijwijlen ook best pittig.

De wandeling start hogerop, in de bossen rond het dorp. We treffen niet meteen bijen, wel een bijenhotel. Dit is immers de streek van de imkers. Daar duidt ook de lokale flora op, met wilde lavendel of orchideeën. Wel present: processierupsen. ‘Ze weven hun cocons in vooral jonge en wat oudere pijnbomen en eten de naalden op. Als wandelaar pas je best op, want de rupsen kunnen flinke jeuk veroorzaken’, weet gids Myria. 

De wandeling heeft ons nieuwsgierig gemaakt: hoe gaat het met de lokale bijtjes? ‘Ze hebben het niet onder de markt’, zegt Costas Stylianou van het Ecophysis Bee and Nature Centre, een van de 2000 imkers op het eiland. ‘Met ons droge klimaat en hete zomers is bijen houden niet evident. Wij hebben geluk: dit is middengebergte, hier bloeit altijd wel wat dat de bijtjes voedsel en nectar geeft. Maar je moet ze ‘s zomers wel water geven. Vandaar dat ik mijn bijenkisten soms verplaats naar hogerop in de bergen.’ Hun honing smaakt echter voortreffelijk!

Ten huize van Costas staan natuurproducten centraal, want we mogen ook met zijn eega Georgia op stap om wilde groenten en kruiden te plukken. Ik verbaas me erover hoe de vrouw tussen grassen en onkruid plots venkel, artisjok, asperge of dille in zijn wilde vorm tevoorschijn weet te toveren. Net zoals ze ons het pittige wilde mosterdzaad laat proeven, tussen opgeschoten gras een enorme champignon spot en dan weer een ander kruid, calendula, aanwijst. ‘Dat is hét ingrediënt voor kalmerende babycrèmes. Ik neem jullie, maar ook (school)kinderen graag mee op zulke wandelingen. Ik vind het belangrijk om die kennis door te geven’, zegt ze. Op deze manier vliegt de tijd, en als we onze oogst nadien culinair mogen verwerken en verorberen, is het dubbel feest.

De leegloop van dorpen en de trek naar stedelijke gebieden zijn niet per se Cypriotische fenomenen. Maar: in het weekend gebeurt het omgekeerde. Dan trekken locals graag naar het platteland voor een picknick of doen ze een uitstap naar Omodos en Lefkara, twee populaire dorpen. Toerisme, de restauratie van huizen en patrimonium, en het bewaren van oude ambachten en tradities tracht men hier te verzoenen, en dat erkent ook een duurzaamheids- label van de Wereldtoerismeorganisatie. Want het resultaat in Lefkara oogt interessant. 

‘Dit dorp was ooit het grootste van Cyprus. Het staat vooral bekend om zijn kant. Venetianen hebben de techniek hier geïntroduceerd’, legt een verkoopster uit. ‘Ons tafellaken figureert op Het laatste avondmaal van Leonardo Da Vinci. De schilder is nog zelf in Lefkara geweest.’ ‘Kantklossen jullie ook?’  ‘Nee, die kunst zijn we kwijtgespeeld.’In het verleden waren Lefkaritika-tafelkleden een prestigieus huwelijkscadeau voor jonge bruiden, waar men maandenlang aan naaide. Anno vandaag zijn jongeren hier minder in geïnteresseerd, zeggen ze in het dorpsmuseum. De bakkerin in Lofou vertelt een eenzelfde verhaal: ‘We proberen met man en macht ons dorp in leven te houden, maar dat is geen sinecure. En toch zijn we hoopvol, want er keren ook jongeren terug.’ 

We trekken nogmaals westwaarts, naar Pano Panagia. Dat mooiste dorp staat bekend om twee zaken: het is het geboortedorp van wijlen president Makarios én hier wordt ook wijn verbouwd. Wat dat laatste betreft: een eeuwenoude traditie en het warme, droge klimaat leveren aangename (vooral witte) kwaliteitswijnen op, of de Commandaria-dessertwijn. Het is vooral kwestie van ter plekke te proeven, want Cyprioten drinken het gros van ’s lands wijnproductie zelf op. Dat bevestigen ze bij wijnmakerij Gerolemo: ‘We voeren weinig wijn uit, maar op internationale wijnbeurzen scoort wijn uit Cyprus almaar beter. Dat komt doordat de jongere generatie wijnmakers inzet op kwaliteit en vooral werkt met lokale variëteiten.’

De wandeling in Panagia start met een kuitenbijter van formaat: we moeten, in etappes, meer dan 300 hoogte-meters en hellingen van minstens 15% overwinnen om tussen de wijnranken te belanden. Als we puffend rondom ons kijken, zijn de vergezichten verbluffend. Van hieruit zien we zelfs de Olympusberg! 

Op het plateau blaast een bijwijlen kille wind de voorjaarszon genadeloos weg. We zitten boven 1000 meter in een landschap met schijnbaar geen andere levende ziel. Of toch wel? Een lokale wijnboer is met Vietnamese (!) gastarbeiders wijnstokken aan het snoeien. ‘Deze oude stokken moet je goed snoeien’, is het enige wat ik uit zijn gebrekkig Engels versta. Een deel van de wijngaarden hier is eigendom van een klooster, Chrysoroyiatissa, en die wijnen genieten best wel faam op het eiland.

Ook Platres heeft een wijnverleden, maar in de 19de eeuw, onder het Britse bestuur, is het dorp vooral bekend geworden als zomerse vakantiestek aan de voet van het Troodosgebergte. Het waren naar verluidt Schotten die hun thuisland herkenden in het Kalidonia-wandelpad dat vandaag op het programma staat.

Het is geen echt moeilijk tracé richting de gelijknamige waterval. Uiteraard moet je uit je doppen kijken voor rotsen, stenen of uitstekende boomwortels, maar deze lichtlopende afdaling bekoort vooral omwille van de mooie omgeving waar we op dit ochtendlijk uur en in alle rust mogen vertoeven. Het klaterende water wordt enkel overstemd door het getsjilp van een enthousiast vogeltje. 

Een van de dingen die we met stip hebben genoteerd, zijn het tiental kerken in de Troodosregio. Ze zijn door de Unesco erkend als werelderfgoed omwille van de schitterende fresco’s uit de (laat-)Byzantijnse tijd. Ons wandelprogramma biedt geen ruimte om ze allemaal te gaan bekijken, maar een korte wandeling langs het dorpsriviertje in Kalopanagiotis leidt ons wel naar het klooster van Ioannis Lampadistis. ‘Dit zijn eigenlijk drie kerken, uit de 11e, 12e en 15e eeuw, die in mekaar overvloeien. Vandaag vieren we hier nog sporadisch mis, maar dit was eeuwenlang een pelgrimsplek, door de mirakels die aan de heilige Lampadistis werden toegedicht (vooral bij geesteszieken)’, vertelt pastoor Theodoros. Tussen alle uitleg door vergaap ik me aan de verbluffende heiligenfiguren en bijbelse taferelen die de muren en plafonds sieren. In de kerk van de aartsengel Michaël in het nabije Pedoulas kijk ik nogmaals mijn ogen uit. De kleuren zijn na zoveel eeuwen nog steeds ongeschonden.

Gesterkt door zoveel heiligheid voelen we ons klaar om de laatste etappe van onze Cypriotische wandel-odysee aan te vatten. De Artemis-luswandeling rond de berg der goden Olympus moet ons helemaal in hemelse sferen brengen. En jawel hoor: een zandpad leidt ons eerst door de bossen op de flank van Cyprus’ hoogste berg, nadien voert een grindpad ons langs afhellende flanken met wonderlijke panoramazichten. Dat we hoog zitten (tegen 2000 meter) bewijst een bevroren ijsplek en ook de skiliften op het eind van de wandeling maken duidelijk dat skiën in Aphrodites achtertuin geen onrealistische wensdroom is. 

Het is wel schrikken als we onderweg plots moeten wegspringen voor twee aanstormende mountainbikers. Het is me een raadsel hoe deze heren zich rechtop houden op dit smalle pad, waar rotsen en boomwortels hun stuurkunst op de proef stellen. Ons slow-traveltempo laat vooral toe om de laatste impressies van dit toch verrassende wandelland op ons netvlies te enten. Bij terugkomst staat de parking helemaal vol. In het weekend trekken Cyprioten hun wandelschoenen aan, weet je nog?