Wandelen op de Ahrsteig

In 2019 werd de Ahrsteig nog door het Duitse vakblad Wandermagazin uitgeroepen tot de op één na mooiste wandelroute van Duitsland. Toen sloeg het noodlot toe: op 14 juli 2021 werd het Ahrdal getroffen door de ergste overstromingsramp ooit. 135 mensen verloren het leven. Talloze hotels, restaurants, huizen, wegen en bruggen werden door het water verzwolgen. Ook grote delen van de Ahrsteig werden verwoest. Inmiddels zijn de beschadigde paden weer hersteld of vervangen door (goed gemarkeerde) omleidingen. De hoofdschuldige van de ramp was een riviertje dat normaal gesproken frivool tussen bossen en wijnbergen kronkelt: de Ahr.

De zoektocht naar de bron van de rivier brengt je naar Blankenheim, een slaperig dorp in de noordelijke Eifel. De Ahr ontspringt hier in de kelder van een vakwerkhuis van 1726, weggemoffeld achter ijzeren tralies, alsof de huiseigenaren zich schamen voor de doffe ellende die de rivier recent heeft aangericht. De ‘imposante’ bron van de Ahr is ook het officiële startpunt van de Ahrsteig, een heerlijke langeafstandswandelroute van 107 kilometer, die in zeven etappes naar Sinzig leidt, waar de Ahr uitmondt in de Rijn. Sandra en ik lopen de eerste vijf etappes naar Ahrweiler. Verdwalen is onmogelijk. Daarvoor zorgt de uitstekende markering met een eigen logo, dat onderweg van kleur verandert: de eerste vier etappes staan in het teken van het water en hebben een blauw logo, de andere drie, die door het wijngebied slingeren, hebben een rood logo.

Stilletjes glipt de Ahr tussen de vakwerkhuizen het dorp uit, bewaakt door een levensgroot standbeeld van de heilige Johannes van Nepomuk. De patroon van bruggen en waterbedreigingen kom je langs de Ahr wel vaker tegen. Helaas, op die bewuste dag in de zomer van 2021 nam de heilige wellicht een snipperdag… 

Blankenheim verdwijnt uit het zicht. Naast ons kabbelt de prille Ahr nu door gouden beukenbossen. In de namiddag komt de Freilinger See in zicht. In de zomer is de ligweide van het stuwmeertje bezaaid met vakantiegangers die liggen te zonnen, terwijl roeiers en zwemmers het water bevolken. Nu dobbert slechts een handvol eenden op het golvende wateroppervlak. 

Een venijnige klim voert ons door weilanden naar het Friedenskreuz op de Hühnerberg, waar we neerploffen in een houten ligstoel. Boven onze hoofden razen machtige wolken voorbij, aan de horizon steken de verweerde tertiaire vulkaankegels van de Hohe Acht en de Nürburg af. ‘Bij helder weer zou je van hier zelfs de tribunes van de Nürburgring moeten kunnen zien’, meent Sandra. Even later maken ook de Romeinen hun opwachting: tussen Lommersdorf en Aremberg loopt de Ahrsteig in de bedding van een voormalige heerweg. Bij het vallen van de avond bereiken we Aremberg, waar we onze intrek nemen in de Burgschänke Aremberg, een klein hotel met krakende trappen en een prachtig uitzicht op de bovenvallei van de Ahr. 

De volgende dag wordt het menens. De heuvels worden steiler, de hoogteverschillen groter. Vanuit Aremberg klimmen we naar de top van de gelijknamige berg. De Aremberg is een van de grootste tertiaire vulkanen in de Eifel. Op de top stond vroeger een burcht, die in 1683 door de Franse bezetters werd verwoest. Vandaag houdt een eenzame stenen toren de wacht, die in 1854 werd opgericht van de resten van de ruïne. De 624 meter hoge ‘berg’ markeert ook het hoogste punt van de Ahrsteig.

In een lichte motregen dalen we door het bos af naar de vallei van de Eichenbach. Het bos ruikt naar vochtige bladeren en paddenstoelen. Tussen het neongroene mos groeien zwerminktzwammen, een dode beuk wordt bevolkt door een kolonie dennenzwavelkoppen. In het gehucht Eichenbach stuiten we op een grappige zandstenen figuur: de ketellapper Bläke Fritz (1840-1934). Gewapend met een soldeerbout trok hij door de Eifel en repareerde overal dakgoten en kookketels. Daarnaast stond Bläke bekend om zijn slagvaardigheid en zijn grappen. 

Over weiden vol vliegenzwammen en kolossale grote parasolzwammen gaat het naar Fuchshofen, waar we in de mond van een oude spoorwegtunnel kijken. Deze maakte ooit deel uit van de Ahrtalbahn, de spoorlijn van Dümpelfeld naar Lissendorf, die in 1973 werd opgedoekt. Het pad schiet daarna omhoog naar de Schulder Hardt en kronkelt smal en glibberig langs een afgrond hoog boven de Ahr naar Schuld. ‘Trittsicherheit erforderlich – Rutschgefahr bei Regen’ verraadt een bord – geen overbodige waarschuwing. 

Als we tussen het loof het dorp Schuld ontwaren, schrikken we toch wel even. In Schuld worden we voor het eerst geconfronteerd met de gevolgen van de overstromingsramp van 2021. Opvallend zijn de vele nieuwe huizen; sommige panden staan in de steigers, andere worden gesloopt. Ik zoek tevergeefs naar het traditionele eethuisje ‘Zum Köbes’, dat in 2021 zou heropenen. Het is weg, net als de pizzeria, de bakkerij en het buurthuis. Stuk voor stuk verzwolgen door de bruine watermassa’s. In de kale vlakte naast de Ahr staat enkel nog een zware transformatortoren overeind, als een rots in de branding. 

De Ahrsteig volgt nu een meander van de Ahr, die zich rond Schuld windt. Via een smal pad klauteren we omhoog, eerst door het bos, later over steile rotsen. Vanaf het uitkijkpaviljoen op de Spicher Ley genieten we van het uitzicht op de Hercynische plooiing van devoongesteenten, die hier door de erosie is blootgelegd. Een abstract tableau van moeder natuur, dat mijn geologenhart sneller doet kloppen. Sandra’s hart klopt ook sneller, maar dat heeft meer te maken met de staalkabels die hier ter beveiliging langs het pad zijn aangebracht. 

Het schemert al als we Insul binnenlopen, waar we inchecken in het ‘Landhotel Ewerts’. De familie Ewerts betaalde een hoge prijs tijdens de overstromingen van 2021. ‘We hadden het hotel pas in 2016 volledig gerenoveerd’, sakkert Wolfang Ewerts. Het water verwoestte niet alleen grote delen van het hotel en het restaurant, maar ook de bungalow van het gezin. ‘Ons levenswerk werd in één klap verwoest’, verzucht hij. De wanhoop van de hotelier in die dagen wordt geïllustreerd door een schilderij in de entree van het hotel. Het toont Wolfgang Ewerts, met zijn laarzen en broek onder de modder en een doffe blik in de ogen, gehurkt op een omgevallen kruisbeeld. Het schilderij is gebaseerd op een foto van een nieuwsfotograaf, die destijds wereldwijd werd gepubliceerd – van Bild in Duitsland tot de New York Times in de VS – en uitgroeide tot een symbool voor de natuurramp. ‘Mijn vrouw Sabine en ik waren er helemaal kapot van’, zegt hij. ‘Toen vroegen we onze zoon Lucas: wil jij doorgaan?’ Hij aarzelde geen seconde. Dat gaf het echtpaar nieuwe moed, net als de enorme golf van solidariteit die over de vallei rolde. Vrijwilligers kwamen overal vandaan om te helpen. ‘Zelfs de leden van de exclusieve Porsche Club die hier regelmatig te gast zijn, stonden hier modder te scheppen.’ De heropening was gepland voor juni 2022. En dan… sloeg het noodlot opnieuw toe. ‘De dag voor de heropening barstte er ’s nachts een waterleiding. Het water drong door de zandcementvloer en ook de vloerverwarming was naar de filistijnen.’ Daardoor moest de heropening nog eens drie maanden worden uitgesteld... 

Het gesprek met Wolfgang Ewerts spookt nog door onze hoofden als we de volgende ochtend langs de beemden van de Ahr lopen, begeleid door het ruisen van de rivier. Via een brede bosweg klimmen we door geurige loofbossen naar Sierscheid en dan verder door groene weiden naar het uitzichtpunt Dümpelhardt, bekroond door een kruis en de onvermijdelijke ligstoel. Zwermen ganzen en kraanvogels trekken over onze hoofden voorbij, op weg naar het zuiden. Tussen de beboste heuveltoppen herkennen we de diep ingesneden vallei van de Ahr. Het kost enige moeite om ons los te maken van dit plaatje, maar we moeten verder… 

Over trappen en een steil pad glibberen we omlaag naar Liers, waarna een tweede, niet minder steile klim ons naar de Linder Höhe brengt, die wordt bekroond door de Krippenkapelle (2006). Met de bouw van de sneeuwwitte kapel vervulde bouwmeester Willy Daufenbach een oude belofte en een wens van zijn moeder: uit dankbaarheid voor de gezonde terugkeer van haar twee zonen uit de Tweede Wereldoorlog bouwde de transporteur uit Euskirchen vele jaren later een kapel, geïnspireerd op een kapel die hij had gezien op een alm in het Salzburger Land. 

Een lange, steile afdaling door lichte gemengde bossen leidt ons naar Kreuzberg. Hier duiken de eerste wijngaarden op. En een vervallen stationsgebouw, nog een relict van het hoogwater. Zelfs de closetpotten liggen in duigen. Maar het ergste is de penetrante oliegeur die nog steeds in het gebouw hangt. Cynisch wijst het bord ‘Zu den Zügen’ naar verdwenen sporen. Maar ook hier is er hoop: de Deutsche Bahn heeft immers aangekondigd dat er eind 2025 weer treinen door de hele Ahrvallei zullen rollen. 

’s Avonds landen we in Altenahr. Het contrast met mijn laatste bezoek twee jaar eerder is enorm. In de zomer na de ramp zag Altenahr eruit als een oorlogsgebied. Geen enkel huis in de benedenstad had nog ramen en deuren, in veel huizen stond het water in 2021 tot boven de tweede verdieping. Nu, drie jaar later, is de heropbouw ook hier vergevorderd. Ook Rudolf Lang is volop aan het renoveren. De hotelier uit Altenahr werd zwaar getroffen door de watersnood. ‘Ik had nooit gedacht dat ik met zes huizen ooit dakloos zou zijn’, zucht hij. Anno 2024 is al meer dan de helft van de restaurants in Altenahr heropend. Een van de meest opmerkelijke innovaties is ‘Jörgs Nahkauf-Box’, een piepkleine walk in store in een container, die de verwoeste winkels vervangt en waar je op elk uur van de dag boodschappen kunt doen (toegang en betaling met pinpas of creditcard). 

De vijfde etappe is de zwaarste, maar misschien ook wel de mooiste. Als je er één moet kiezen, kies dan deze! Met uitzicht op Burg Kreuzberg, het enige bewoonde kasteel in het Ahrdal, gaat het vanaf Altenahr over een heus bergpad steil omhoog naar het Teufelsloch, het ‘gat van de duivel’. Eenmaal boven wordt het pad steiler, smaller en rotsachtig. Hier en daar komen er treden aan te pas en het laatste stuk naar het gat is beveiligd met een kabel. Het gat is overigens niet op natuurlijke wijze ontstaan, maar door de mens. Het is een replica van het oorspronkelijke Teufelsloch, dat in de jaren 1930 door een aardbeving werd verwoest. 

Over het ontstaan van het Teufelsloch doen verschillende legendes de ronde. Volgens een ervan woonden de duivel en zijn grootmoeder in een hut hoog boven de Ahr. Toen ze op een dag het bos ingingen om hout te hakken, kregen de twee ruzie. De duivel werd zó boos dat hij zijn grootmoeder verzocht om meteen op te krassen. De oude vrouw sprong op haar bezem en vloog weg, maar niet voordat ze nog een paar verwensingen naar haar kleinzoon had geslingerd. Nu werd de duivel pas echt woedend en slingerde zijn bijl naar zijn grootmoeder. Het werktuig miste ternauwernood zijn doel, vloog dwars door een rots en liet een groot gat achter: het Teufelsloch.

Het duivelsgat biedt een hemels uitzicht op Altenahr, een meander van de Ahr en de ruïnes van de Burg Are. Vanaf het Teufelsloch slingert de Ahrsteig zich, deels via een omleiding, hoog boven de vallei verder door de bossen en leidt via de Saffenburg naar het wijndorp Rech, waar het pad opnieuw de hoogte in schiet naar de Krausbergturm. Deze stenen uitkijktoren op de Krausberg werd opgericht in 1927, in de lucht gejaagd in 1944 en herbouwd in 1950 door bewoners van het nabijgelegen wijndorp Dernau. We nemen de klim naar de toren er graag bij, want het uitzicht over het Ahrdal en het Ahrgebergte is echt indrukwekkend. Aan de horizon tekenen zich het silhouet van Keulen en de heuvels van het Zevengebergte af. Op een heldere dag kun je van hier zelfs de torens van de dom van Keulen zien, 45 kilometer verderop. 

Onze wandeling eindigt in het wijndorp Walporzheim, vanwaar we de trein nemen naar het buurdorp Ahrweiler. Een middeleeuws juweeltje met smalle steegjes, scheve vakwerkhuizen en gezellige wijnhuisjes, omsloten door een zware stadsmuur met vier intacte poorten, een van de best bewaarde stadsmuren in het Rijnland. Natuurlijk struikel je ook in Ahrweiler nog steeds over de sporen van de watersnood, die in Bad Neuenahr-Ahrweiler tot 69 slachtoffers eiste. Maar langzamerhand keert ook hier de gezelligheid in de steegjes terug. Ook de slogan ‘We AHR open’, die je om de haverklap tegenkomt, straalt optimisme uit. 

Op een steenworp afstand van de stadsmuur kabbelt de Ahr zachtjes in haar bedding. Op een bankje hurkt een romantisch stel in de avondzon. Een zonnestraal glinstert in het water, waarboven libellen dansen. Even verderop staat een reiger roerloos te vissen. Als je niet beter wist, zou je nooit vermoeden dat dezelfde rivier drie jaar geleden zoveel ellende heeft aangericht.

De Ahrsteig is de bekendste wandelroute in het Ahrdal. Ze werd geopend in 2012 en volgt de rivier de Ahr van de bron in Blankenheim tot waar deze bij Sinzig in de Rijn uitmondt. De 107 km lange route bestaat uit zes of zeven etappes, die tussen de 11,5 tot 19,5 km lang zijn. Het niveau is middelzwaar, waarbij je dagelijks zo’n 200 tot 700 m (soms vrij steil) moet klimmen en dalen. Sommige stukken tussen Schuld en Walporzheim zijn beveiligd met staalkabels. Na de overstroming in 2021 werden delen van het pad hersteld, elders werden omleidingen gemarkeerd, zodat de Ahrsteig nu weer volledig toegankelijk is. De beste tijd voor een tocht is van april tot oktober. Sommige rotsachtige stukken in het middelste deel van de route kunnen in de winter glad zijn. De mooiste tijd is de herfst, wanneer de wijnbergen en loofbossen geel en rood kleuren. 

Als je er meer over wil lezen:

Hikeline: Wanderführer Ahrsteig – Von der Quelle in Blankenheim zur Mündung in den Rhein, Esterbauer Verlag, kaarten op schaal 1:35.000, euro 13,90.

ahrsteig.de