Wandelen & wildplukken
We zijn het al lang verleerd, wilde planten plukken voor het avondeten. Gelukkig zijn er steeds meer mensen die terug naar de basis willen. Samen met Pieter-Jan van de wildplukorganisatie Forest to Plate ga ik op stap, op zoek naar eetbare planten.
We zijn in Kluisbergen, in de heuvelende Vlaamse Ardennen. Net voorbij Oudenaarde en niet veel verder naar het zuidoosten begint aan de Waalse kant van de taalgrens Pays des Collines. En, we hebben geluk. Het is de eerste échte lentedag van het jaar. De zon schijnt heerlijk over de heuvels en onze jassen gaan al snel uit. Het heeft de voorbije dagen veel geregend en het weiland is kletsnat. Tot boven onze enkels zakken we weg in het sompige groen.
Op een paar dagen is de natuur uit haar winterslaap ontwaakt en overal zijn er nu jonge frisgroene plantjes te zien. ‘Eigenlijk kan je vanaf nu alles terugvinden wat de rest van de lente en de vroege zomer ook te vinden zal zijn’, legt Pieter-Jan uit. Hij knielt neer bij een van de vaste waarden van de wildplukkers: de paardenbloem. ‘Van een paardenbloem kan je eigenlijk alles eten, behalve de kroonblaadjes: die zijn erg bitter. Het is een van de makkelijkst te vinden én te herkennen eetbare planten van bij ons,’ vertelt Pieter-Jan, ‘Ideaal dus om mee te starten. De gele bloem is honingachtig van smaak en kan je rauw eten of bijvoorbeeld wokken. De jonge bladeren kan je zo in een slaatje doen, ze doen wat denken aan rucola. Als ze al wat ouder zijn, moet je ze wel even koken, anders zijn ze te bitter. Ze zitten boordevol mineralen en vitaminen. De stengels kan je dan weer koken als noodles.’ Ha, zo? ‘De paardenbloem is familie van de chicorei, dus kan je ook de penwortel ook gebruiken om koffie van te maken’, legt Pieter-Jan uit. ‘Graaf de wortels uit, borstel ze af en leg ze enkele dagen te drogen. Snij ze dan in kleine stukjes en rooster ze in de oven. Vermaal ze zoals koffie en schenk op.’
Nomen est omen
Veel planten hebben een volkse bijnaam die meestal verwijst naar haar eigenschappen. ‘Wildplukken’ en de kennis van planten was vroeger ook veel meer ingeburgerd dan vandaag. ‘Wildplukkers worden nu soms als vreemde vogels bekeken’, lacht Pieter-Jan, ‘maar voor onze voorouders was het gewoon een deel van het leven, een deel van het dagelijks dieet.’ Of weet jij nog waarom de paardenbloem de bijnaam ‘pisbloem’ kreeg?
Bij een beekje stoppen we even. ‘Hier zie je zevenblad’, toont Pieter-Jan me. Hij houdt een stengel met zeven lichtgroene blaadjes omhoog. ‘De plant wordt ook wel eens “tuinierszweet” genoemd’, gaat hij verder, ‘omdat het heel wat werk is om de bodembedekker uit je tuin te krijgen. Supergezond. De bladeren smaken naar een combinatie van wortel en peterselie en kan je klaar maken zoals je spinazie kookt.’ Zevenblad werd door de Romeinen als voedsel en medicijn gebruikt en verspreidde het ook doorheen Europa.‘Dit zevenblad zou ik wel niet eten’, merkt Pieter-Jan op. Het groeit te dicht bij het beekje en je weet immers nooit wat daar allemaal in geloosd wordt.
Gezond verstand, graag…
Die vervuiling is meteen ook een van de grootste uitdagingen als je in Vlaanderen gaat wildplukken. Naast de plantenkennis en het wettelijk kader dat het in principe overal verboden is om te plukken, moet je erg opletten wáár je plukt. Uiteraard zijn zware metalen in de grond of afvalwater in een rivier alvast een no go. Ook plukken naast een akker waar overvloedig bemest en gesproeid wordt, is geen goed idee. Gebruik dus je gezond verstand en hou je ogen open.
Ge best ’s morgens vroeg op stap, nog voor de zon het frisse groen heeft kunnen uitdrogen.
Nog zo’n vaste waarde is de brandnetel. ‘Er zijn weinig planten die zo veelzijdig zijn als de brandnetel’, vertelt Pieter-Jan. Het zijn de jonge scheuten die het lekkerste zijn. ‘Ik pluk meestal niet meer dan de vier eerste blaadjes, die zijn nog lekker mals en zacht van smaak.’ Brandnetelsoep is wellicht het bekendste gerecht, maar wist je dat je ook brandnetelchips kan maken door de blaadjes te kruiden en dan in de oven te bakken? Als je de plant aan de onderkant van de bladeren vastpakt, dan word je niet geprikt.
De heuvels op
De Vlaamse Ardennen wisselen dorpskernen af met stukken oud bos, boomgaarden en velden. Het kerkje van Kluisbergen wordt steeds kleiner en we gaan de heuvel van het Spijkerbos op. De heuvel is begroeid met prachtige, statige beuken. ‘Het is heel uitzonderlijk dat er op een zuidflank nog bossen te vinden zijn.’, vertelt PJ. Een zuidflank is altijd de beste kan van een heuvel om een wijn-of boomgaard aan te leggen. Dat wil zeggen dat de meeste bossen gekapt werden.
We wandelen tot boven op de bolle heuvel. Af en toe komen we nog andere wandelaars tegen, de modder tot hoog tegen hun kuiten. Rechts lopen akkers, nu nog bruin en braak, maar over enkele weken groen en vol leven. Links schuiven de bleke beukenstammen voorbij. Dicht en chaotisch tegen elkaar aanschurkend. Beuken wortelen erg ondiep, in tegenstelling tot bijvoorbeeld eiken. Daarom dat blijven ze dicht tegen elkaar als bescherming tegen de wind.
Hoe het was, hoe het zal zijn
‘Hier’, zegt Pieter-Jan terwijl hij zijn Opinel-mes uit zijn zak haalt. ‘Dit is look-zonder-look, nog zo’n veelzijdige plant. De wortels kunnen tientallen centimeters lang worden en zitten vol voedingsstoffen.’ Voorzichtig graaft hij het plantje uit. Het is een klein exemplaar. Met zijn mes maakt hij de wortel proper en snijdt er enkele schijfjes van. ‘Lekker’, zeg ik, enigszins verbaasd. Alle delen van deze plant zijn eetbaar. Afhankelijk van het seizoen of de leeftijd van de plant kies je de lekkerste delen.
Ik blijf het wonderlijk vinden dat we hier zomaar langs de kant van de weg eetbare planten kunnen plukken. Dit landschap dat we dachten zo goed te kennen, begint er plots helemaal anders uit te zien. Er is zoveel meer eetbaars dan je zou denken. De vreugde om tijdens het wandelen planten te herkennen en te proeven is groot. Je voelt je opeens veel dichter bij de natuur. Je zoomt in, helemaal tot aan de grond. Knielt neer om beter te kunnen kijken en voor je het weet maak je deel uit van het landschap, ben je deel van de natuur. Natuurlijk is het nog niets vergeleken met hoe onze voorouders naar de hen omringende natuur keken, maar dat gevoel, hoe klein ook, geeft je een blik naar hoe het was, maar misschien ook naar hoe het opnieuw zou kunnen zijn.
Verboden te plukken!
In België is wildplukken ten strengste verboden in Vlaamse natuurreservaten en Brusselse bossen en parken. Als je de letter van de wet volgt, toch, maar in de praktijk bestaat er het wildplukken van planten een gedoogbeleid. Dat wil niet zeggen dat je het weiland of de bossen helemaal moet kaalplukken. Heb respect voor de natuur. Veel planten zijn belangrijke waardplanten; dat wil zeggen dat bepaalde dieren afhankelijk zijn van die planten voor hun voedsel. Laat genoeg staan, zodat het voortbestaan van die plant niet in gevaar komt.
Zelf (leren) wildplukken?
Wil je zelf eropuit trekken? Begin dan eerst in je eigen tuin. Hier ben je zeker dat de grond niet vervuild is. Neem gerust je tijd om de planten te leren kennen. Je zal versteld staan hoeveel er eetbaar zijn. Ook kan je langsgaan bij de bioboer en vragen of je op zijn akker mag plukken.
Je moet honderd procent zeker zijn dat de planten eetbaar zijn, anders kan je ziek worden of zelfs sterven. Neem een goede veldgids mee. Ook apps zoals ObsIdentifyof PlantNet kunnen zeer nauwkeurig een plant determineren.
Bij de organisatie Forest to Plate kan je terecht voor wildplukweekends, workshops, initiaties en nog veel meer. Er is ook de mogelijkheid om online een opleiding te volgenden vol met videomateriaal. Iedereen die de smaak te pakken heeft, kan zich inschrijven voor de jaaropleiding.
Forest to Plate heeft ook een prachtig boek uit dat jou kan begeleiden tijdens je eerste stappen van jouw wildplukavontuur. Het wildpluk boek is zowel een beknopte veldgids als een receptenboek.
deel Artikel
