Winter in Wallis: sneeuwschoenwandelen op de gletsjer

‘Heb je zorgen, ga dan de bergen in. Na een wandeling voel je je meteen beter’, zegt Jasmine Noti. Zij groeide op bij het wintersportgebied Aletsch Arena en kreeg die raad van een leraar op de middelbare school. Tot op vandaag volgt de medewerkster van de toeristische dienst die op. ‘Het uitzicht op de besneeuwde bergtoppen, de frisse lucht en de stilte, doorbroken door de zingende vogels, zijn de ideale hulpmiddelen om je hoofd helemaal leeg te maken.’ 

Ja, het klinkt als een promopraatje,maar we kunnen Jasmine geen ongelijk geven. Terwijl ze dit vertelt, leidt ze ons over de Aletschpromenade. Die wandelweg verbindt onze verblijfplaats Bettmeralp, op 1.950 m hoogte, met het dorpje Riederalp, een goede drie kilometer verderop. We passeren larikshouten chaletjes en dennenbomen die tientallen meters de lucht in reiken. Boven ons cirkelen alpenkauwen. We geven onze ogen de kost, blijven regelmatig staan om een foto te maken en vergeten wel degelijk al onze zorgen. Hoewel we nog maar pas vertrokken zijn, voelen we nu al de heilzame effecten van de winterse panorama’s en de zuivere berglucht. Vandaag moet er even niks. Of toch: genieten van onze wandeltocht.

We zijn niet de enigen die op pad zijn zonder ski’s of snowboard. Wandelen zit in Aletsch Arena in de lift. Sowieso mikt de bestemming niet op wintersporters die hun persoonlijke snelheids- of afstandsrecords op de latten willen verbreken. Daarvoor zijn de pistes - hoewel ze er uitstekend bij liggen en tot aan de deur van vrijwel elk verblijf reiken - met hun totale lengte van 104 km niet talrijk en ook niet extreem genoeg. Het zijn vooral families die hun weg hiernaartoe vinden. Met kinderen die soms nog te jong zijn om te skiën, of met grootouders erbij, die de adrenaline liever aan zich laten voorbijgaan. De wandelinfrastructuur die er al decennialang is, wordt meer en meer in de picture geplaatst. Intussen komt 20 tot 30 procent van de bezoekers tijdens het winterseizoen voornamelijk om te wandelen, schat de toeristisch medewerkster. 

De wandelroutes kan je gemakkelijk op eigen houtje verkennen. Op de winterkaart van het wintersportgebied staan ze aangeduid als paarse trajecten, tussen de groene, blauwe, rode, zwarte én roze pistes in. ‘In totaal zijn hier 75 km aan wandelwegen, die net als de skipistes geprepareerd worden’, zegt Jasmine. ‘Dat maakt dat je geen specifieke uitrusting nodig hebt om te hiken. Goede wandelschoenen zijn genoeg. Wil je het jezelf nog makkelijker maken, neem dan wandelstokken mee.’ Een leuke troef is dat verschillende wandel- en skiroutes elkaar kruisen en dat de meeste horecagelegenheden zowel te voet als op ski’s te bereiken zijn. Ideaal voor families of vrienden die verschillende voorkeuren hebben. Ieder doet zijn ding en je treft elkaar gewoon weer voor een foto aan een kruispunt of voor de lunch. 

Aangekomen in Riederalp nemen wij de lift naar het Moosfluh-uitzichtpunt. Dat is een van de vier plaatsen in het gebied van waar je de Aletschgletsjer in volle glorie kan bewonderen. Met zijn 11 miljard ton ijs en totale lengte van maar liefst 20 kilometer is het de grootste gletsjer van de Alpen. ‘Al krijg je waarschijnlijk een beter idee van de omvang als je bedenkt dat al het ijs van de gletsjer smelten één liter water per dag zou opleveren voor elke mens op aarde, en dat 3,5 jaar lang’, vertelt Jasmine. 

Aan het uitzichtpunt is een koord gespannen om te voorkomen dat enthousiaste fotografen - of hun modellen die poseren bij de gletsjer - te dicht bij de afgrond zouden komen. Maar de afsluiting moet ook duidelijk maken dat het absoluut niet de bedoeling is om de Aletschgletsjer in de winter te betreden. ‘Door de verse sneeuw zie je de spleten niet, maar die zijn er wel. Soms twee meter diep, soms honderd’, legt Jasmine uit. ‘Een gletsjer is namelijk een bewegende ijsmassa. De druk en het gewicht van de bovenste lagen ijs maken de onderste lagen stroperig, waardoor er een soort langzaam bewegende rivier ontstaat. Alleen gaan verschillende pakken ijs aan verschillende snelheden vooruit, wat breuklijnen veroorzaakt.’ In de zomer is een wandeling op de Aletschgletsjer wel mogelijk, maar ook dan met een ervaren gids, om zeker geen spleet over het hoofd te zien.

Nadat we het uitzicht over de imposante ijsmassa in ons hebben opgenomen, laten we Moosfluh achter ons en volgen we het Erlebnispfad Gratweg richting Riederfurka. Het loopt eerst nog parallel met de skipiste, maar al gauw buigt het gemarkeerde wandelpad af en daalt er een gelukzalige rust over ons neer. Boven ons laat de zon zich van zijn beste kant zien, zoals op gemiddeld 300 dagen per jaar het geval is in het zuidwestelijke kanton Wallis. Voor ons prijkt de Matterhorn, met zijn 4.478 meter de meest iconische van de 48 4.000’ers in Zwitserland, waarvan er 41 in Wallis staan. Naast ons blinkt fluwelige diepsneeuw, die uitnodigt om sneeuwengelen te maken. Af en toe is het een tandje bijsteken als het pad naar boven glooit, maar vaker is het bergaf uitbollen. Soms gaat het zelfs zo steil naar beneden dat we neerzijgen op de sneeuw en dankbaar gebruikmaken van de gladheid van onze skibroek om gierend van het lachen naar beneden te sjezen. Het is helemaal duidelijk: je hebt hier écht geen ski’s nodig om met volle teugen te genieten. 

Wil je tijdens je sneeuwvakantie niet skiën, maar ook niet alleen maar wandelen? Ruil je stapschoenen dan in voor sneeuwschoenen. Al is ‘inruilen’ misschien niet het juiste woord: je gespt die eigenlijk vast over je bottines. Liefst over hoge exemplaren - anders zitten je schoenen binnen de kortste keren vol sneeuw. ‘Sneeuwschoenen hebben een breed, raketvormig oppervlak, waardoor je gewicht goed verdeeld wordt en je niet wegzakt. Met sneeuwschoenen kan je dus op verkenning buiten de geprepareerde paden, door het poeder’, legt onze gids Klaus Minnig die avond uit. ‘Je hebt mij niet per se nodig, je kan ook alleen naast de piste op pad. Gebruik gewoon je gezond verstand’, relativeert hij zijn rol. Maar wij zijn toch blij dat hij erbij is, want onze sneeuwschoenwandeling staat gepland rond zonsondergang. 

Met raketten onder onze voeten en stokken in de handen verlaten we bij schemering ons hotel. In plaats van de slalommende voetgangersweg naar boven te volgen, nemen we meteen een shortcut: recht omhoog, door de onaangeroerde sneeuw. Het gaat verrassend vlot, want de stijgijzers zorgen ervoor dat je niet wegglijdt en dankzij de stokken bewaar je gemakkelijk je evenwicht als je je voeten verzet. Dat we al wat buiten adem raken, wijten we aan de wandeling die we eerder op de dag gemaakt hebben. 

We sloffen door een bosje en als we zijn afgedaald van een rijkelijk besneeuwde helling, verdwijnt Bettmeralp volledig uit het zicht. We zien nog wel enkele pistes in de verte, maar op dit uur zijn ze verlaten. De hemel kleurt eerst paars en dan gitzwart en terwijl we verder struinen onder enkele aarzelend tevoorschijnkomende sterren bekruipt ons het gevoel dat we helemaal alleen zijn op de wereld. Samen met Klaus, gelukkig maar. Want de weg terugvinden naar het hotel zou na de omzwervingen in het donker niet zonder omwegen gelukt zijn.

De knappe uitzichten, autovrije straten, alternatieve wintersportmogelijkheden en fraaie infrastructuur maken van Aletsch Arena de ideale bestemming voor rustzoekers. Het gebied werd in 2020 niet voor niets verkozen tot beste skigebied van de Alpen op het vlak van ‘Rest and relaxation’. Maar er zijn nog meer plekken in Wallis waar je je batterijen helemaal kan opladen, zoals Saas-Fee. Het dorp is een van de vier bewoonde kernen in het Saastal, op 1.800 meter hoogte, en draagt de bijnaam ‘Parel van de Alpen’. Wij combineerden tijdens ons bezoek aan Zwitserland beide bestemmingen voor wat afwisseling. Dankzij het uitstekende Zwitserse treinnetwerk raak je met het openbaar vervoer namelijk op anderhalf uur vlot van de ene plek op de andere. 

Ook in Saas-Fee logeer je heerlijk rustig door het verbod op gemotoriseerd verkeer - het dorp was een van de pioniers om auto’s in 1951 te bannen - en de afwezigheid van après-ski hoempapa. Je uitleven doe je hier op 150 km aan skipistes of 60 km aan winterwandelwegen, terwijl je getrakteerd wordt op zichten op de hoogste berg van Zwitserland: de 4545 meter hoge Dom. Maar wat Saas-Fee extra bijzonder maakt, is de aanwezigheid van de Feegletsjer. Met zijn lengte van ‘amper’ 5 kilometer is hij een stuk kleiner dan de Aletschgletsjer, maar hij is wél het hele jaar door toegankelijk. Wat maakt dat wij niet konden wachten om de kabelbaan te nemen naar Bergstation Längfluh voor een begeleide gletsjerwandeling. 

Om de Feegletsjer te betreden, heb je sneeuwschoenen en stokken nodig. Plus een valgordel en een koord waarmee alle groepsleden aan elkaar én aan de gids worden vastgemaakt. Dat doet ons voor vertrek lichtjes huiveren: over wat voor spleten zullen we springen en welke ijzige heuvels gaan we moeten trotseren?! Gelukkig valt de realiteit goed mee. Onze gids Marc Dérivaz van Saas-Fee Guides is juist mee om ons langs een route te tronen die volledig veilig is. 

‘Alleen de gletsjer opgaan is een absolute no-go’, waarschuwt hij. Dat zou nochtans makkelijk lukken, want in tegenstelling tot de Aletschgletsjer die een eind van de pistes is verwijderd, grenst de Feegletsjer gewoon aan een afdaling. In het begin zou je zelfs niet door hebben dat je op een gletsjer aan het wandelen bent. Tot er even later ijsblokken opduiken van kenmerkend kristalblauw gletsjerijs. ‘Sneeuw bestaat voor 20 procent uit water en voor 80 procent lucht. Gletsjerijs is daarentegen 90 procent water en 10 procent lucht’, vertelt Marc. ‘Het water weerkaatst het blauw van de lucht, op dezelfde manier als de zee dat ook doet. Vandaar de typische kleur.’

De hemel is inderdaad ook vandaag weer stralend helder. We hadden ons voorbereid op een kille wind op de gletsjer, maar al vlak na vertrek moeten we een laag kleding opbergen in onze rugzakken en smeren we nog eens zonnecrème om niet te verbranden. ‘Het valt echt op dat de winters hier doorheen de jaren steeds warmer worden’, verzucht de gids. ‘Het zonnetje is wel aangenaam, maar voor de gletsjers zijn de stijgende temperaturen geen goed nieuws.’ 

We boffen maar dat we nog de kans hebben om deze natuurpracht te aanschouwen. Want het uitzicht tijdens de gletsjerwandeling is er - alweer - een om u tegen te zeggen. Hoewel we niet ver van de pistes zitten, worden die snel onttrokken aan het zicht door verschillende bergkammen en ongerepte sneeuw. Onze tocht duurt ruim 2,5 uur, maar ze lijkt in een knip voorbij. Zo betoverd zijn we door de winterse vergezichten. En dat terwijl het lang niet ons eerste bezoek is aan een skigebied. Nagenieten doen we met een aperitief en een lekkere Zwitserse maaltijd op het terras van Panoramarestauarnt Längfluh, om nadien in de wellness van ons hotel te duiken. Niet dat we dat nodig hebben om te bekomen - zo zwaar was de wandeling niet. Maar we zijn hier toch niet voor niets ‘op winterrust’. 

Een winterse wandeling op een gletsjer is een unieke ervaring, te meer omdat er weinig gletsjers zijn die veilig genoeg zijn én vlot bereikbaar zijn voor ‘gewone’ sneeuwliefhebbers zonder alpinisme-ervaring. De enige andere gletsjer in Wallis waar je een soortgelijke tocht kan ondernemen is de Zinalgletsjer in Val d’Anniviers. In tegenstelling tot de Feegletsjer ligt die meer afgelegen van de bewoonde wereld, wat maakt dat de totale wandeling met sneeuwschoenen minstens 5 uur duurt én een stuk pittiger is door de 500 te overbruggen hoogtemeters. In ruil krijg je weliswaar een nog overweldigender alleen-op-de-wereldgevoel. Ook kan je hier de natuurlijke ijsgrot bezoeken die ontstaat doordat het smeltwater van de gletsjer holtes uitgraaft in het ijs. Een aanrader voor wie zin heeft in een minder rustgevende vakantie. 

Nu is het ijs van Aletschgletsjer 800 meter diep en 20 kilometer lang, maar dat zal niet lang meer zo blijven. Door de klimaatopwarming wordt de gletsjer ieder jaar ongeveer 200 meter korter. Dat proces zal steeds sneller verlopen naarmate er minder ijs overblijft. Als de temperatuur tegen het einde van de eeuw met vier graden zou stijgen, zoals sommige modellen voorspellen, zal er tegen het jaar 2100 niets meer van de Aletschgletsjer over zijn. Om dat te voorkomen, worden er in de Zwitserse Alpen heel wat inspanningen gedaan om de druk op het klimaat tot het minimum te beperken. Zo zijn heel wat dorpen autovrij met uitsluitend vervoer via elektrische busjes (zoals ook de drie dorpen van de Aletsch Arena: Riederalp, Bettmeralp en Fiescheralp). Daarnaast zet de bevolking volop in op recyclage en draait de streek vooral op waterkracht, afkomstig van stuwmeren en -dammen.