9x aanraders voor Europalia España

Heeft Goya (1746-1828) ons een vertekende kijk op Spanje nagelaten? Een zwart-witbeeld dat de werkelijkheid onrecht aandoet? Hij schilderde prachtvolle portretten en zonnige volkstaferelen, maar maakte ook sombere gravures, die oorlogsgeweld en sociale wantoestanden aanklaagden.

Luz y sombra. Goya en het Spaanse realisme, de hoofdexpo van Europalia España bij Bozar, neemt je mee naar een land van licht en duisternis. Achter de Pyreneeën wonen wrede, opvliegende barbaren: Goya’s werk toont het. Maar ook gedistingeerde edelen, bevlogen kunstenaars, kritische denkers, warmhartige mensen. Ook dat toont Goya’s werk.

Luz y sombra vermijdt de clichés en stereotypes niet, maar gebruikt ze als springplank om de collectieve verbeelding te onderzoeken. Hoe stellen we ons ‘Spaansheid’ voor, en hoe is Goya, die in een tijd van crisis en grote veranderingen leefde, vandaag nog relevant? 

Meer dan tweehonderd werken van Goya, zijn tijdgenoten en opvolgers geven je een scherper, actueler beeld van Spanje.

Luz y sombra. Goya en het Spaans realisme 11 oktober tot 4 januari, Bozar, Brussel

Duik in het nachtleven en de kunstenscène van het Madrid van de jaren 1980 op de expo Iván Zulueta. Through the looking glass in Kunsthal Mechelen. Na de dictatuur van Franco slaakte Spanje een zucht van opluchting. Eindelijk kon en mocht alles wat de strengkatholieke generaal verboden had!

Iván Zulueta en Pedro Almodóvar ontpopten zich als de culthelden van La Movida, de extravagante beweging die de hoofdstad de klok rond op stelten zette. Zulueta ontwierp filmposters, platenhoezen en boekcovers, schoot duizenden polaroids en draaide de legendarische horrorfilm Arrebato, die in Mechelen vertoond wordt. Zijn persoonlijke archief is voor het eerst buiten Spanje te zien en dompelt je onder in de excentrieke, psychedelische sfeer van toen, alsof Madrid zijn hippietijd met vijftien jaar vertraging. 

Iván Zulueta. Through the looking glass 11 oktober tot 4 januari, Kunsthal Mechelen/De Garage

Voor de derde topexpo moet je nog even geduld oefenen. Vanaf 22 november focust het Koninklijk Museum van Mariemont op de Maria van Hongarije. De zus van keizer Karel bestuurde de Lage Landen in de zestiende eeuw en liet in Mariemont haar jachtpaviljoen bouwen. In het Engels landschapspark rond het museum, met zijn honderdjarige bomen, wandel je door haar voormalige jachtdomein.

Maria van Hongarije. Kunst en macht tijdens de renaissance zoomt in op de epische propagandacampagne die ze als landvoogdes voerde tussen 1539 en 1559. Hoe kon ze de verzwakte Spaanse macht in Europa weer versterken? Als uitstekende strateeg combineerde Maria soft skills met de taal van de macht. Ze investeerde in kunsten, diplomatie en defensie en poetste het blazoen van de Habsburgse dynastie weer op. Historische kunstwerken, muziek, animatie en 3D-modellen leren je hoe Maria tijdens de renaissance harten en geesten controleerde.

Maria van Hongarije. Kunst en macht tijdens de renaissance 22 november tot 10 mei, Koninklijk Museum van Mariemont, Morlanwelz

Of kunst de wereld kan verbeteren? De twintig kunstenaars van wie je vanaf 29 november werk kan zien in het S.M.A.K. geloven in de politieke kracht van beelden. Resistance. The power of the image stelt scherp op twee periodes in de Spaanse geschiedenis: het artistiek verzet tegen dictator Franco in de jaren 1970 en de protestbeweging van de Indignados tijden de banken- en vastgoedcrisis van 2008.

In Spanje passen protesterende kunstenaars in een lange traditie. Goya klaagde de executie van Spaanse burgers aan in zijn monumentaal schilderij De derde mei in Madrid. Picasso liet zich door dit doek inspireren voor zijn wereldberoemde Guernica. In 1937, tijdens de Spaanse Burgeroorlog, bombardeerde de Duitse Luftwaffe het Baskische stadje Guernica om de troepen van Franco te steunen. Op groot formaat klaagde Picasso de fascistische oorlogsmisdaad aan.

De werken van Picasso en Goya zijn ijkpunten gebleven voor Spaanse geëngageerde kunstenaars. In het S.M.A.K. ontdek je hoe ze hun verzet vorm geven en opkomen voor democratische waarden.

Resistance. The power of the image 29 november tot 8 maart, S.M.A.K Gent

Europalia heeft ook muziek, podiumkunsten, theater en performances op bijzondere locaties in petto. Een beknopte selectie.

5. Rituales Trek met zangeressen Tarta Relena en Sara García Fernandez naar de begraafplaats voor een bijzonder broodritueel. Afspraak tijdens de Allerheiligenweek in Leuven, Oostende en, een must-see, de oude kalkoven Four à Chaux in Doornik.

6. Dragon, rest your head on the seabed Dans, sport, fictie en hydrofeminisme (¿qué?) komen samen in deze compositie voor zes synchroonzwemsters van Pablo Lilienfeld en Federico Vladimir. Te zien in zwembad Wezenberg in Antwerpen.

7. Tapas Poetas Geniet van Spaanse wijn en tapas terwijl vier schrijfsters gedichten brengen in de vier officiële talen van Spanje (Baskisch, Galicisch, Catalaans en Spaans). VIERNULVIER, Gent.

8. The disappearing act Yinka Esi Graves groeide op in Londen, maar verhuisde naar Andalusië. In haar solodansvoorstelling bekijkt ze de flamenco door de bril van de hedendaagse Afrikaanse diaspora. Koninklijke Stadsschouwburg Brugge en Theâtre Royal de Namur

9. 5 Días. Flamenco voor en na flamenco Kunstenaar en filmmaker Pedro G. Romero brengt flamenco in al zijn diversiteit in beeld op vijf festivaldagen, van zestiende-eeuws traditioneel tot hedendaagse elektronische muziek, met film, muziek, dans, lezingen en performances.  Van 26 tot 30 november, Bozar en andere locaties in Brussel.

Raadpleeg het volledige programma op www.europalia.eu