Arbeidsdeal, vrijetijdsdeal?

Flexibel werken en tijd voor vrije tijd 

De 4-dagen week (voor de goede verstaander: een voltijdse werkweek presteren in 4 dagen) en de wisselende werkweek zorgen in theorie voor meer controle over onze vrije tijd. Dit laat toe deze in te delen op een manier die ons meer energie geeft of ontspanning biedt. Op het eerste zicht een mooie optie.  

Toch plaatsen we daar graag een essentiële kanttekening tegenover.  

Via maatregelen voor een betere combinatie werk-privé beoogt de regering een verhoogde werkzaamheidsgraad met aandacht voor mentaal welzijn. Door flexibel werken kunnen we effectief makkelijker zorg en andere taken opnemen en dat neemt wat druk van de ketel. In het geval van co-ouderschap bv. kunnen betrokkenen werk en gezin eenvoudiger afstemmen op elkaar.  

In het beste geval krijgen we iets meer vat op onze vrijetijdsbesteding. Tegelijk moeten we deze flexibiliteit nemen voor wat het is: een verschuiving van onze tijdsindeling. 

Het zorgt in dit geval niet voor betere of méér vrije tijd. Wanneer vinden we na een extra lange werkdag bv. nog tijd voor ontspanning? De druk op vrije tijd blijft even groot en daar ligt net voor velen het pijnpunt.   

Voor maar liefst 42,2 % van de Vlamingen is de beschikbare vrije tijd niet voldoende om de batterijen weer helemaal op te laden. Dat aantal stijgt naar 46,6% in de leeftijdscategorie 35 tot 54 jaar. Dat blijkt uit de enquête van I-VOX, uitgevoerd in 2021 in opdracht van Pasar in het kader van de Week van de Vrije Tijd.  

Dit ontneemt velen de kans op de betekenisvolle invulling van vrije tijd, nochtans een essentiële voedingsbodem voor ons fysiek en mentaal welzijn.  

Recht op deconnectie en kwaliteitsvolle vrije tijd 

Kan het recht op deconnectie dan wel de kwaliteit van onze vrije tijd redden? 

Om van echte vrije tijd te genieten, is het kunnen loskoppelen van je werk een basisvoorwaarde. Het recht om niet te moeten reageren op mailtjes of telefoons buiten de werkuren geeft dan ook een belangrijk signaal.  

Langs de kant van de werkgevers dwingt dit recht om realistische verwachtingen t.o.v. werknemers te stellen en duidelijk de werktijd af te bakenen. 

Langs de kant van de werknemers biedt het steun en rust om te weten dat er heus niet wordt verwacht om 24 op 24 beschikbaar te zijn.  

Maar zal dat een verschil maken in de praktijk?  

Hoe is het afdwingbaar? Een gevoel van verplichting en sfeer binnen een bedrijf is niet altijd even tastbaar en makkelijk aan te pakken.  

En lukt ons dat als individu? We leven in een maatschappij waarin we altijd “aan” staan. De individuele flexibiliteit is wat dat betreft een zwaard dat snijdt aan twee kanten. Het helpt ons werk en privé te combineren, maar het zorgt er ook voor dat grenzen vervagen. Op die manier is het deconnecteren moeilijker en moeilijker te bewaken.  

Het recht op deconnectie is een stap in de goede richting, maar het zal een hele mentaliteitswijziging vergen om op het pad te blijven. 

Geen arbeid zonder vrije tijd 

Misschien mag het allemaal niet enkel wat flexibeler, als het aankomt op acties tegen stress en burn-out. Flexibel zijn tempert de verwachtingen niet, het wakkert ze net aan. Het legt de verantwoordelijkheid om die uitdagende combinatie werk en privé aan te gaan bij iedereen individueel. Het draagt bij aan de prestatiedruk i.p.v. deze te verminderen. Die verwachtingen, van anderen én van onszelf, overschaduwen onze vrijetijdsbeleving en staan een kwaliteitsvolle invulling in de weg. Want in de combinatie werk en huishouden of gezin, is het de échte vrije tijd die eraan moet geloven. Vrije tijd die ruimte biedt voor ontspanning, ontmoeting, ontplooiing, en engagementen. En het is precies die vrije tijd die ervoor kan zorgen dat we terug op adem komen, onthaasten en energie op doen… om alle uitdagingen van het leven tegemoet te treden en sterk te staan in de arbeidsmarkt.  

Dus misschien mag het ook allemaal wat minder. Minder arbeidstijd, minder verantwoordelijkheid bij het individu om het allemaal maar uit te zoeken, maar ook minder verwachtingen bij onszelf.  

Dat brengt ons uiteindelijk meer. Meer vrije tijd om even tot stilstand te komen, om samen te beleven én om als samenleving te groeien.  

Hoog tijd om onze tijd te pakken.  

Katy van Londen 

Bewegingswerker bij vrijetijdsorganisatie Pasar 

Met de leuze “pak je tijd” zet Pasar zich in voor het belang van vrije tijd en de betekenisvolle invulling ervan.